Ülkelerin Sanayileşme Süreçleri Konu Anlatımı
Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Coğrafya Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi sahibi olabilirsiniz. Ülkelerin Sanayileşme Süreçleri Nedir? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor…
Ülkelerin Sanayileşme Süreçleri
İngiltere’nin Sanayileşme Süreci
Gelişmişliğin ve kalkınma hızının göstergesi olan en önemli ekonomik faaliyet sanayidir. Sanayi faaliyetlerinin artması, atölye tipi üretimden seri üretime geçişin hızlanması demektir. Sanayileşme, bir bölgenin ya da bir ülkenin sosyal kültürel yapısını etkilediği gibi ekonomik anlamda da bazı değişikliklere neden olmaktadır.
Dünya ekonomi tarihine baktığımızda bu süreci ilk yaşayan ülkenin İngiltere olduğunu görmekteyiz. Manchester (Mençestır)şehrinde başlayan bu süreç zamanla önce Avrupa Kıtası’na daha sonra bütün dünyaya yayılmıştır. Sanayileşme sürecinin ilk olarak İngiltere’de başlamasında, sahip olduğu donanma ve özellikle 15 yy. dan sonra sömürgeleştirdiği ülkeler sayesinde olmuştur. Doğal kaynaklar bakımından zengin olan bu ülkelerin kaynaklarını önce yelkenli gemilerle sonra da buharlı büyük gemilerle taşıyarak kendi ülkesine götürmüştür.
Atlas Okyanusu üzerinde kurulmuş olan İngiltere aslında bir ada devletidir. Avrupa Kıtası’nda stratejik konumu en yüksek olan bu devlet XIX. asırdaki derebeylik çatışmalarından, mezhep kavgalarından, savaşlardan ve siyasi huzursuzluklardan kendini koruyabilmiştir. Bu durum ona siyasi istikrarı sağlamanın yanında Avrupa ülkeleri içinde bilim, sanat ve fikir alanında ileriye giden uygarlık olma yolunu açmıştır. Sanayi devi olmasının ardında bilim-teknik alanında yapılan icraatlar ile fabrika sayısının her geçen gün artması yatmaktadır. İngiltere’yi dünya ülkeleri arasında birinci sıraya getiren faktör pamuk ve demir sanayisinde göstermiş olduğu gelişmeler olmuştur. Dokuma, İngilizlerin eskiden beri iyi oldukları alandı ve pamuklu dokumadan önce yünlü dokuma imalatı yapmaktaydılar. Bu durum pamuklu dokuma sanayisine geçişte İngilizlere kolaylık sağlamıştır.
İngiltere’de el ya da ayakla çevrilen iplik yapma makinesinin biraz daha gelişmişini Hargreaves (Hargrees) iplik yapma makinesi olan spining-jnyen(siping-cen) bir seferde birçok ipi bükme özelliğine sahipti. Makine ucuz ve küçük olduğu için eve alınıp üretim yapılabiliyordu. Ayrıca makinenin çalışma düzeneğinin basit olması kullanıcı sayısının kısa sürede artmasını sağlamıştır. 1770 yılından 1778 yılına kadar iplik üretimi İngiltere’de bu şekilde devam etmiştir. 1778 yılında yünlü dokuma eski önemini kaybetti yerini pamuklu dokuma aldı.1769 yılında Arkwright (Arkrayt) icad ettiği su gücüyle çalışan makineler ile pamuklu dokuma gelişmiş ve dayanıklı ip üretimi İngiliz pamuklu kumaşını ortaya çıkarmıştır.
Bu makinenin sanayide yer almasıyla ev tipi üretimden yavaş yavaş fabrika üretimine geçişi başlatmıştır. Bu anlamda Manchester (Mençestır) fabrikaların toplandığı ve sanayileşmenin başladığı ilk şehir olmuştur. Sanayileşme sürecinde demir, kömür ve buhar gücünün kullanımı demir yolu ağının yaygınlaşmasını sağlamıştır. Kömür hem enerji kaynağı hem de yurt dışına satılan ihraç ürünü olarak İngiltere’ye önemli fayda sağlamıştır. Bu durum kömürle çalışan fabrika sayısının İngiltere’de artmasına ve uzak mesafelere kadar yayılmasına neden olmuştur. İngiltere de sanayinin başladığı yıllarda nüfusu altı milyon iken seksen yıl sonra yapılan sayımda nüfusu 14 milyona çıkmıştır. Nüfusundaki bu artışın nedeni erken evliliklerin sık yaşanması ve fabrikalarda çocuk iş gücünden faydalanmalardır. Çocuklar pamuk atölyelerinde çalışmaktaydı çünkü çocuklar hem itaatkârdı hem de ucuz işgücünü oluşturuyorlardı.1795 yılında devletin çocuk sayısına göre ailelere yardım ve teşvik pirimi vermesi çocukların önemini daha da arttırmıştır.
Sanayinin artması tıp alanında yenilikleri de beraberinde getirmiş ve özellikle çocuk ölümlerinde hızla azalmalar yaşanmıştır. Hastane ve dispanser sayısı artmıştır. Sadece tıp alanında değil aynı zamanda hızlı şehirleşmeyi de ortaya çıkaran bu durum kırdan kente olan göçleri başlatmıştır.1700’lü yıllarda nüfus daha çok güney İngiltere’ de bulunurken kuzeydeki maden ocaklarının işletilmesi ve özellikle Manchester (Mençestır) ile Liverpool’daki (Livırpul) fabrikaların varlığı nüfusun burada toplanmasının en önemli nedeni hâline gelmiştir.1800-1900 yılları arasında şehirde yaşayan nüfusun oranı %27 den % 64’e yükselmiştir. Bu durum İngiltere’yi bir tarım ülkesi olmaktan çıkarmış sanayi devi hâline getirmiştir.1750 yılında 159 olan şehir sayısı yüz yıl sonra 1850’de 460’a çıkmıştır.
Sanayileşme giderek batı ülkelerinde hızla yayılmaya başlamış ve üretimin artması, fabrikaların çoğalması toplumların sosyal ve ekonomik yapılarında köklü değişikliklere neden olmuştur. Kömür, demir ve petrol sanayi için vazgeçilmez olmuştur çünkü bu üçü bugün hâlâ sanayinin belkemiğini oluşturmaktadır. İngiltere’de olduğu gibi diğer dünya ülkeleri de kendi çapında sanayileşme süreci içine girer ancak her ülkenin sanayileşme hızı aynı olmaz. Gelişmeleri yakından takip edip ekonomik hayata geçiren ülkeler kalkınma hızını arttırdığı gibi yatırımların boyutunu da büyütür. Gelişip kalkınan toplumlarda kişi başına düşen milli gelir payı yüksek olduğu için halkın refah düzeyi de yüksektir. Böyle ülkelerde hizmet sektörü geliştiği gibi nüfus artış hızı giderek azalır çünkü makineleşme insan gücüne olan ihtiyacı minimize eder.
Sanayileşmiş Bir Ülke: Almanya
Orta Avrupa ülkelerinden olan Almanya, sanayileşmiş ülkelerdendir. Almanya’da sanayileşme süreci, İngiltere ve Fransa’ya göre daha geç başlamıştır.
18. yüzyılın son çeyreğinde İngiltere’de buhar makinesinin bulunmasıyla başlayan sanayileşme süreci, Sanayi Devrimi olarak adlandırılan bir dönemi başlatmıştır. İngiltere’de başlayan bu süreç, yarım asra yakın bir süre, yalnızca İngiltere’yle sınırlı kalmıştır. Çünkü fabrika kurmak için gerekli olan ve yalnızca İngiltere’de üretilen makinelerin ihracatı, bu ülke tarafından yasaklanmıştır. 1824’te İngiltere parlamentosunun aldığı kararla fabrika kurmak için gerekli olan makinelerin ihracatı serbest bırakılmıştır. Böylece İngiltere’de başlayan sanayileşme süreci Avrupa’nın diğer ülkelerine de sıçramıştır.
Almanya, 19. yüzyılın başlarında bir tarım ülkesiydi. Çalışan nüfusun yaklaşık üçte ikisi tarımla uğraşıyordu. Ülkede ihraç edilen ticari ürünlerin yaklaşık yarısı el sanatlarına dayalıydı.
Almanya’da sanayileşme süreci 19. yüzyılın başlarında başlamıştır. 1824’ten sonra İngiltere’den ithal edilen ve diğer ülkelerdeki teknolojinin taklit edilmesiyle üretilen makineler sayesinde Almanya da sanayileşme sürecine girmiştir.
Almanya’nın sanayileşme sürecindeki önemli gelişmelerden biri, yüksek gümrük vergileriyle ülkedeki üretimi koruması olmuştur. Bu sayede bir yandan yerli üretim korunmuş, diğer yandan sanayinin geliştirilmesi için önlemler alınmıştır.
Almanya, bir yandan kömür yataklarını kullanarak demir çelik üretimine önem vermiş, diğer yandan demir yolu yapımı konusunda dünyanın önemli bir gücü hâline gelmiştir.
Alman Devleti’nin sanayiyi teşvik etmesi ve teknik eğitime önem vermesi, teknoloji alanında ilerlemesini sağlamıştır. Ayrıca başka ülkelerdeki teknolojinin ve endüstriye dayalı bilginin transfer edilmesi de ülkede sanayileşmenin önünü açmıştır.
Almanya’da sanayileşmeyle ilgili diğer bir gelişme ise devletin bazı sanayi kuruluşlarını kendisinin kurması ve özel sektörü teşvik etmesi olmuştur. Ayrıca yatırımcılara üretim makinelerinin hediye edilmesi, ülke genelinde makinelerin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Böylece Almanya, kısa süre içinde sanayileşmiş ülkeler içindeki yerini almıştır.
Almanya’da sanayileşme süreci, İkinci Dünya Savaşı döneminde kesintiye uğramış, sonraki süreçte yeniden başlamış tır. Almanya, dünyadaki birçok teknolojik buluşa imza atmıştır. Günümüzde otomotiv, kimya, demir çelik ve elektrikli cihazlar ile makine, Alman sanayisinin gelişmiş kollarıdır.
Otomotiv, Almanya’nın önemli sektörlerinden biridir. Ülke ihracatının %17,5’ini otomobiller oluşturmaktadır. Ülke, sanayileşmeden dolayı dünyada en fazla ticaret yapan ülkeler arasında yer almaktadır.
Almanya, yeryüzünde ilk otomobilin üretildiği ve ilk otoban projesinin gerçekleştirildiği ülkedir. Bu nedenle ülkedeki ulaşımda kara yolu önemli bir yere sahiptir. Kuzey ve Baltık denizlerine kıyısı bulunan Almanya’da deniz ulaşımı da çok gelişmiştir. Ayrıca Almanya’nın bütün şehirlerinde havaalanı bulunmaktadır.
Sanayileşmiş bir ülke olduğu için Almanya’da ticaret de çok gelişmiştir. Ülke, daha çok Avrupa Birliği ülkeleri ve ABD ile ticaret yapmaktadır. Otomobil, ilaç, demir çelik ürünleri, kimyasal maddeler, kâğıt, elektrikli araçlar ve çeşitli makineler, ülkenin başlıca ihraç ürünleridir. İthalatında ise petrol, gıda ürünleri ve sanayi için gerekli olan ham maddeler ilk sırada yer almaktadır.
