Mantığa Giriş Konu Anlatımı
Mantık ayt konu anlatımı, Mantık tyt konu anlatımı , Mantık yks konu anlatımı… Merhaba arkadaşlar sizlere bu yazımızda Mantığa Giriş Konu Anlatımı hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi edinebilirsiniz.
Mantığa Giriş
Mantık Nedir?
Mantık, Arapça “söz, konuşma” anlamına gelen nutuk sözcüğünden türetilmiştir. Batı dillerindeki karşılığı
ise logictir. Grekçe logos sözcüğünden gelir. Logos; “akıl, düşünme, yasa, ilke, söz vb.” anlamındadır.
Mantık, günlük yaşamda pratik işlevleri olan bir disiplindir. Her şeyden önce doğru düşünmenin kurallarını
belirleyerek insanın tutarlı ve doğru düşünmesine yardımcı olur. Mantıklı insan tutarlıdır. Yani zihninde
birbiriyle çelişik düşüncelere yer vermez. Güvenilir olmayan ve yeterince belgelenmemiş bir iddiayı kabul
etmez. Kuşkucu ve irdeleyici bir tavır takınır. Böylece mantık, insana eleştirel bir düşünme kazandırır.
Mantık, doğru düşünmenin kurallarını koyan disiplindir. Doğru düşünme, kendini akıl yürütmede, verilen
yargılardan sonuç çıkartmada gösterir. Yargı (önerme) ve akıl yürütme (çıkarım) mantığın temel
kavramlarıdır. Yargının dayandığı doğru, bilgi doğrusudur. “Şu kalem siyahtır.” yargısında, kalemle onun
siyah olup olmadığının uygunluğu bilgi doğrusu ile saptanır. Yani bilgi doğrusu , yargının (düşüncenin)
gerçeğe olan uygunluğudur. Yargılara dayanarak sonuç çıkartmak ise mantık (akıl) doğrusudur. Mantık
doğrusunda tek tek yargıların doğruluğuna değil, yargıların birbirleriyle tutarlılığına bakılır.
Mantık İlkeleri
Özdeşlik İlkeleri
“Bir şey ne ise odur ya da bir şey kendisidir” ya da “A, A’dır” Özdeşlik ilkesine göre,
akil yürütme sırasında bir terime hangi anlam verilmişse sonuna kadar o anlama sahip kalınmalıdır. Bir
nesne başka bir nesneye benzeyebilir ancak onunla özdeş olamaz. “İnsan taştır.” İfadesi özdeşlik ilkesine
aykırıdır.
Çelişmezlik İlkesi
Bir şey kendisi hem de kendisinden başka bir şey olamaz, diye ifade edilir. A, A – Olmayan değildir diye de ifade edilebilir. Çelişmezlik ilkesi sembolik mantıkta ~ (A Λ ~ A) biçiminde gösterilir. Bu ilkeye göre çelişik iki önermeden birini doğru kabul ettiğimizde, diğerini zorunlu olarak yanlış kabul etmemiz gerekir.
Üçüncü halin Olanaksızlığı İlkesi
“Bir şey ya vardır, ya yoktur, ortası yoktur”, ilkesi üçüncü halin yokluğu ilkesidir. Örnek, Su insan ya ölüdür ya sağdır, bu sayı ya tek sayıdır ya çift sayıdır, bu önerme ya doğrudur ya yanlıştır.
Yeter Neden (Sebep) İlkesi
“Hiçbir yargı yeter neden olmadan doğru değildir”, biçiminde ifade edilen yeter neden ilkesinin bir düşünce ilkesinden çok, bir varlık ilkesi olduğu söylenebilir. Bu ilkeye göre yeterli görülen neden yargının doğruluğunun dayanağı olmalıdır.Örneğin, “bu balık suda yasar.” yargısının nedeni yani dayanağı “bütün balıklar suda yasar.” Önermesidir.
Akıl Yürütme Yöntemleri
Tümevarım
Tümevarım, felsefe ve mantıkta sahip olunan özel verilerden yola çıkarak genel sonuç çıkarma yöntemidir. Tümevarımın aksi tümdengelim yöntemidir.
Aristoteles için tümevarım bilimsel araştırmanın en önemli yönlerinden biridir. Tümevarım özel veya tekil önermelerden, genel veya tümel önermelere doğru yapılan akıl yürütmedir. bu tür akıl yürütmelerin geçerli olması zorunlu değildir. Tümevarım çıkarımları olasılı doğruluğu veya geçerliliği içerir. çünkü bu akıl yürütmede söz konusu edilen alanın tümünü tüketmek olanaklı değildir. örneğin beyaz bir kuğu gördükten sonra ”bütün kuğular beyazdır” önermesini ileri sürmek, dünyadaki tüm kuğuların deneyle ve gözlemle beyaz olduğu saptayamayacağımızdan, diğer kuğuların da beyaz olacağını varsayan bir genellemeyle oluşturulmuş bir önermedir. Bu nedenle sonuç zorululuk taşımaz, sadece varsayımsal bir genelleme olur. doğruluğu ve zorunluluğu mantıksal değil, olasılıdır. bu nedenle tümevarım çıkarımları tüme varmak için yapılan sayıştır. fakat bu sayışlar hiçbir zaman tümü vermez, eksiktir. bu nedenle geçerliliği zorunlu olmayan tümevarım akıl yürütmeleri mantığa değil, bilimlere aittir, çünkü bilimler mantıksal zorunluluğu değil, olaslıklı doğruyu içerir. bu yüzden bilim önermeleri açık uçludur, çünkü tümevarım, bir örneklem alanındaki sınırlı sayıda örneğin gözlemlenmesine dayanmasına karşın, o örneklem alanındaki bütün örneklerin de aynı niteliğe sahip olacağını varsayarsak genellemeye gitmektedir. eğer zaman içinde aykırı bir örnekle karşılaşılırsa genelleme çürütülmüş olacaktır.bu durum tümevarım sonuçlarının açık uçlu olduğunun göstergesidir. şu halde tümevarımla elde edilen bilgilerin önemi, zorunlu doğrular olmalarında değil, kendilerinden başka önermeler çıkarmaya olanak tanımalarındandır. örneğin ”şu ilaç şu türden bir hastaya iyi gelir” tümel önermesinin, bu ilacın ileride rastlayacağım benzer bir hastaya da iyi geleceğini çıkarırım.
Örnekler:
Güçlü Tümevarım Örnekleri;
“Ali henüz bir haftalık bebektir, o halde Ali henüz emekleyemez”
“Kapalı bir torba olduğunu düşünelim ve bu torbada otuz adet rakam var (tombala oyunu gibi) torbaya elimizi attık torbaya karıştırdık çektik 3 rakamı çıktı tekrar çektik yine 3 çıktı tekrar çektik yine 3 çıktı torbadan çektiğimiz rakam ve çekmeye devam ettik Yirminci çekişimizde de 3 rakamı çıktı 30 rakamında 3 olduğunu düşünürüz bu güçlü bir tümevarım örneğidir”
Zayıf Tümevarım Örnekleri;
“İnsanlar piyango biletini çok defa büyük ikramiye çıkarmış Nimet Abla’dan almak isterler bu zayıf bir tümevarımlı akıl yürütme örneğidir”
“Mehmet Adanalıdır. Adanalı insanlar kavgayı sever. O halde Mehmet kavgayı sever.”
Tümdengelim
Tümdengelim ise bu başlangıç ilkelerinden başlayan akıl yürütme biçimidir. Dayandığı kaynak ne kadar doğruysa o kadar geçerli bir akıl yürütmedir. Tümdengelim akıl yürütme biçiminde sonuç öncülleri aşmaz yani yeni bir şey öğrenmez yeni bir buluş yapmayız.
Örnekler:
“Bütün balıklar denizde yaşar. Çupra bir balıktır. O halde çupra denizde yaşar.”
“Bütün sporcular antreman yapar. Ali bir sporcudur. O halde Ali’de antreman yapıyor”
“Mantık bilenler doğru düşünür. Şeyma doğru düşünemiyor. Demek ki Şeyma mantık bilmiyor.
“Bütün insanlar ölümlüdür. Sokrates bir insandır. O halde Sokrates ölümlüdür”
Anoloji
İki şey arasındaki bir benzerliğe dayanarak, bunlardan biri için geçerli olduğunun kabul edilmesidir. Analojide zihnin özelden özele gidişi söz konusudur.
Örnekler:
‘Aslan Mican geliyor” dediğimizde Mican ve Aslan arasında analoji yaparız yani Mican’ın cesur, güçlü, dayanıklı biri olduğunu söylemek isteriz.
‘Melek gibi bir kadındı’ dediğimizde Melek ile o kadın arasında analoji yaparız. Kadının masum, temiz ve iyiniyetli olduğunu söylemek isteriz.
