Bu yazımızda sizlere LGS İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük konusu olan aynı zamanda  8. sınıf konuları arasında yer alan Ya İstiklal Ya Ölüm hakkında bilgilendireceğiz. Aşağıda sizlere başlıklar halinde konularımızı anlattık. Üzerine tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Ya İstiklal Ya Ölüm

• Doğu Cephesi
• Güney Cephesi
• Batı Cephesi
• I. İnönü
• II. İnönü
• Kütahya Eskişehir Savaşları
• Eğitim Kongresi (Maarif Kongresi)
• Sakarya Savaşı
• Büyük Taarruz (Başkomutanlık ) Savaşı

Doğu Cephesi

– I. Dünya Savaşı’nın Kafkasya Cephesinde Rusların kışkırtması sonucu Türk köylerini basan Ermenilerin faaliyetlerine son vermek amacı ile Osmanlı Devleti Tehcir Kanunu’nu çıkarmıştır.

– Sevr Barış Antlaşması’nın öncesinde Ermeni saldırıları artmaya başlamış bunun üzerine TBMM’de yapılan görüşmeler neticesinde Ermenilere karşıharekete geçilmesi kararlaştırılmıştır.

– Doğu Cephesi Komutanı Kazım Karabekir’in 28 Eylül 1920’de başlattığı harekat sonucunda; 29 Eylül’de Sarıkamış, 30 ekim’de Kars, 7 Kasım’da Batum kurtarılmıştır. Türk birliklerinin Gümrü’ye ulaşması ile daha fazla dayanamayacağını anlayan Ermeniler barış istemek zorunda kalmıştır.

– Kazım Karabekir’in isteklerini kabul eden Ermeni kuvvetleri Gümrü’yü boşaltarak çekilmiştir. Ancak TBMM’nin verdiği notaya karşı çıkan Ermenilerle yeniden çatışma başlamıştır.

– Türk kuvvetleri karşısında tutunamayan Ermeniler, yeniden barış istemek zorunda kalmışlar ve Gümrü Antlaşması imzalanmıştır.

Gümrü Antlaşması

– Çıldır Gölü ve Aras Nehri sınır kabul edilecek.
– Ermeniler, Sevr’deki isteklerinden vazgeçecek ve Misakimilli’yi tanıyacak.
– 1915 Tehcir Kanunu ile göç ettirilen Ermenilerden suça karışmamış olanlar Anadolu’ya geri gelebilecek.

Gümrü Antlaşmasının Önemi:
– TBMM’nin uluslar arası alanda ilk askeri ve siyasi başarısıdır.
– TBMM ve Misak-ı Milliyi tanıyan ilk devlet Ermenistan olmuştur.
– Ermenistan, Sevr’i tanımayacağını kabul etmiştir.
– Doğudaki askeri birlikler batı cephesine kaydırılmıştır.

Güney Cephesi

– Fransa ve Ermenilere karşı halk kendi imkanları ile mücadele etmiştir.
– İtalyanlar, Ege bölgesinin Yunanlılara verilmesinden dolayı Kuvay-ı Milliye destek vermiştir.
– İtalyanlara karşı herhangi bir direniş olmamış ve cephe açılmamıştır.
– Urfa ve Maraş TBMM açılmadan önce kurtulmuştur.
– Batı Cephesinde kazanılan Sakarya Savaşı sonucunda Fransa ile imzalanan Ankara antlaşması ile kapanmıştır. (20 Ekim 1921)
– Hatay misak-ı millinin dışında kaldığından güney sınırının kesin olarak çizilmesi 1939’da Hatay’ın anavatana katılması ile olmuştur.

Maraş Savunması: İlk kurşunu Sütçü İmam atarak işgale karşı koymuştur. Bölgeye Suzi Bey, Yörük Salim, Kılıç Ali gibi komutanlar gönderilmiştir. – 1973 yılında başarılarından dolayı Maraş’a kahraman unvanı verilmiştir.

Urfa savunması: Ali Saip Bey önderliğinde halk Fransızlara karşı bölgeyi savunmuştur.
– 1984’te gösterdiği başarılardan dolayı Urfaya Şanlı unvanı verilmiştir.

Antep savunması: Yapılan mücadelede Şahin bey şehit düşmüştür. 1921 yılında Antep’e Gazi unvanı verilmiştir.

Batı Cephesi

– Milli Mücadele’de sıcak çatışmaların en yoğun geçtiği cephe, Batı Cephesi’dir.
– Bu cephedeki savaşlar İzmir’in 15 Mayıs 1919 işgal edilmesiyle başlamıştır. TBMM’nin kurduğu düzenli orduların mücadele ettiği ilk cephedir.
– İlk olarak Ayvalık- Edremit hattında Yunan kuvvetlerinin başlattıkları ağır saldırıyı Kuvayımilliye birlikleri önleyememiş, birçok önemli noktayı işgal eden Yunanların hızlı ilerleyişi devam etmiştir.

I. İnönü Savaşı

Yunanlılar

– Sevr-i TBMM’ye kabul ettirebilmek,
– Eskişehir’i alıp Ankara’ya ulaşarak milli mücadeleyi sona erdirmek,
– Gücünü göstererek itilaf devletlerinden daha fazla yardım sağlamak,
– Çerkez Ethem’in isyanından faydalanmak gibi amaçlarla harekete geçmişler, İnönü mevkiinde mağlup olarak geri çekilmişlerdir. Hemen arkasından Çerkez Ethem mağlup edilmiş, Yunanlılar’a sığınmıştır.

Sonuçları

– TBMM’nin kurduğu düzenli orduların ilk zaferidir.
– Düzenli ordu çalışmaları sona ermiş milli birlik ve bütünlük sağlanmıştır.
– Halkın kendisine ve düzenli orduya duyduğu güven artmıştır.
– Teşkilatı Esasiye kabul edilmiştir. (20 Ocak 1921)
– Londra konferansı toplanmıştır (23 Şubat – 12 Mart 1921)
– İstiklal Marşı kabul edilmiştir. (12 Mart 1921)
– Afganistan ile dostluk antlaşması imzalanmıştır. (1 Mart 1921)
– Ruslar’la Moskova Antlaşması imzalanmıştır. (16 Mart 1921)
– İsmet Bey generalliğe yükselmiştir.
– İstiklal mahkemeleri kaldırılmıştır.

Londra Konferansı

I. İnönü Savaşı’nın kazanılması üzerine İngilizler de TBMM gerçeğini kabul etmek zorunda kaldılar.

İtilaf Devletleri, İstanbul Hükümeti’ni Londra Konferansı’na davet ettiler. İstanbul Hükümeti’nin göndereceği delegeler arasında Mustafa Kemal’in ya da Mustafa Kemal’in yetki verdiği birisinin de yer almasını istediler. Bu davranışlarıyla TBMM Hükümeti’ni tanımadıklarını göstermek istemişlerdir.

Sonuçları

– İtilaf Devletleri, TBMM Hükümeti’ni konferansa çağırmakla onun varlığını hukuken tanımışlardır.

– Sevr Barış Antlaşması’nın çeşitli hükümleri tartışma konusu yapılmaya başlamıştır.

– TBMM Hükümeti, bu konferanstan önemli sonuçlar beklemiyordu. Fakat konferansa katılmakla “Türkler barış görüşmelerine yanaşmıyorlar, savaşı uzatıyorlar” şeklindeki propagandanın önlenmesi sağlanmıştır.

– Londra Konferansı’nın başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Anadolu’da Yunan saldırısı yeniden başladı. Bu durum II. İnönü Savaşı’na neden olmuştur.

– Londra Konferansı sonrasında TBMM temsilcisi Fransa, İngiltere ve İtalya ile ikili antlaşmalar yaptı. Fakat bu antlaşmalarda “devletlerin eşitliği” ilkesine uyulmamıştır. Yapılan antlaşmalar TBMM tarafından onaylanmadığından yürürlüğe girmemiştir.

İstiklal Marşı’nın Kabulü

TBMM’nin açtığı ödüllü yarışmaya istemeyerek de olsa katılan Mehmet Akif “Kahraman Ordumuza” hitaben yazdığı şiirle birinci gelmiştir.

Türk- Afgan Dostluk Antlaşması

Moskova’da Ruslar’la görüşmeler sürerken, Afganistan ile bir dostluk antlaşması imzalanmış, birbirlerini tanımışlar ve yardımlaşma sözü vermişlerdir.

Not : TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman Asya devletidir.

Teşkilat-ı Esasiye (1921 Anayasası)

-Teşkilat-ı Esasiye yeni kurulan Türk devletinin ilk Anayasasıdır.

II. İnönü

– Yunanlılar, Türk ordusu güçlenmeden dağıtıp Sevr-i imzalatmak için saldırıya geçti ama başarılı olamadılar.
– İtilaf devletlerinin Yunanlılara güveni sarsıldı
– Halkın TBMM’ye ve düzenli orduya güveni arttı
– İtalyanlar ve Fransızlarda işgal ettikleri yerlerden çekilme düşüncesi ortaya çıktı.

Kütahya Eskişehir Savaşları

– II. İnönü zaferinden sonra düzenli ordu Aslıhanlar ve dumlupınar mevkisinde taarruz girişiminde bulunmuş başarısız olmuştur.Bu ordunun taarruz gücüne ulaşmadığını göstermektedir.Bu durumdan yararlanan yunan ordusu saldırıya geçmiştir.
– Yunanistan Kütahya-Eskişehir savaşlarıyla Ankarayı alıp Tbmm yi dağıtmak ,İnönü savaşının intikamını almak Sevr i kabul ettirmek amacıyla saldırmıştır.
– Mustafa kemal olaya müdahale ederek ”Ordunun sakaryanın doğuşunu çekilmesi emrini vermiştir.”Ordu geriye çekilerek tam olarak yok olmaktan kurtulmuştur.

Kütühya-Eskişehir savaşının sonuçları:
– Halkın TBMM’ye düzenli orduya duyduğu güven azalmıştır.
– Mecliste Mustafa Kemal’e karşı suçlamalar başlamıştır.
– Ankaranın işgal tehlikesine karşı meclisin Kayseri’ye taşınma fikri ortaya atıldı.
– Kütühya, Afyon, Eskişehir İşgale uğradı.
– Ordunun başına Mustafa Kemal geçmiştir
– Türk ordusunun taarruz gücüne ulaşamadığı ortaya çıktı.

Eğitim Kongresi (Maarif Kongresi)

-15 Temmuz 1921 Kütahya-Eskişehir savaşının devam ettiği sırada Ankara’da toplanmıştır.
Amacı: Kurtuluş savaşından sonra yeni Türk devletinin eğitim politikasının nasıl olacağını belirlemek.
Önemi: Savaş anında bile eğitim kongresinin toplanması eğitime verilen önemi gösterir.

Sakarya savaşı öncesinde yapılan hazırlıklar
Başkomutanlık Kanunu: Başkomutan olarak ordunun başına geçen Mustafa Kemal’e Başkomutanlık kanunu ile Meclisin bütün yetkileri devredilmiştir. Yetkilerin Mustafa Kemal de toplanması hızlı karar alıp uygulanmasını sağlamıştır.
Tekalif-i Milliye emirleri:
– Ordunun ihtiyacı buralardan karşılanamayınca tekalif i milliye emirleriyle halktan karşılanmıştır.
– Her ilçede bir tekalif-i milliye komisyonu kurulmuş ve çıkan aksaklıkları giderebilmek için istiklal mahkemelerinde oluşturulmuştur.
– Halk tekalif-i milliye emirlerine büyük katkı sağlamıştır buda halkın dayanışmasına verdiği desteği gösterir.

Sakarya Savaşı

Yunanlılar Türk ordusunu hazırlıksız yaka­lamak için 23 Ağustos 1921 de şiddetli bir saldırıya geçti.

– Mustafa Kemal askerlerine “Hattı müdafaa yoktur. Sathı müdafaa vardır. O satıh bü­tün vatandır. Vatanın her karış toprağı va­tandaş kanıyla ıslanmadıkça bırakılamaz.” emrini verdi. Savaş 22 gün ve gece sürdü. Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa ve Batı Cephesi Komutanı ismet Paşa yönetimin­deki Türk ordusu büyük bir zafer kazandı.

Sonuçları:

– Türk Milletinin bağımsızlık azmi daha da güçlendi.
– Türklerin, 1683 II. Viyana ku­şatmasından beri devam eden geri çekilişi durdu.
– Mustafa Kemal’e “Gazilik” unvanı ve “Mareşallik” rütbesi verildi.
– Yunanistan taarruzdan savun­maya geçti.
– İtilâf Devletleri, Yunanistan’dan uzaklaş­maya başladı.
– Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması imzalandı.(13 Ekim 1921)
– Fransızlarla Ankara Antlaşması imzalandı.(20 Ekim 1921)
– İtalya yurdumuzu terk etti.

Kars Antlaşması

I. İnönü Muharebesi sonrasında Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalanmış ancak bazı pürüzlere net çözüm getirilememişti.

Sakarya Muharebesi bu problemlerin çözümünde etkili olmuş ve TBMM ile Kafkas cumhuriyetleri (Ermenistan-Gürcistan-Azerbeycan) arasında KArs Antlaşması imzalanmıştır.

Sovyet Rusya’nın bu antlaşmanın imzalanmasında rol oynamasının temelinde kendine bağlı topluluklar üzerinde etkinliğini devam ettirme iteği yatmaktadır.

Moskova Antlaşması’nın tekrarı niteliğinde olan Kars Antlaşması ile;

– Nahcivan’a muhtariyet verilmesi,
– Taraftarlar arasında sağlık, güvenlik, ticaret ve gümrük konularında iş birliği yapılması,
– İstanbul’un güvenliğinin sağlanması ve Boğazların ticarete açılması

karar bağlanmıştır.

Ankara Antlaşması

II. İnönü’den sonra TBMM ile anlaşmak için Ankara’ya elçiler gönderen Fransa, Kütahya – Eskişehir yenilgisinden sonra bekleme yoluna gitmiş, Sakarya Savaşı kazanılınca Ankara Antlaşması imzalanmıştır.

Antlaşmaya göre;

– Fransa işgal ettiği toprakları boşaltacak
– Boşaltılan topraklarda genel af ilan edilecek
– Hatay’daki Türklere geniş haklar tanınacak ve Hatay özerk bir bölge olacak
– Fransa TBMM ve Misak-ı Milli’yi tanıyacak
– Caber kalesi Türk bayrağı altında, Türk mülkü olarak kalacaktır.

Not 1: TBMM’yi ve Misak-ı Milli’yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa’dır.
Not 2 : Bu durum itilaf devletleri arasındaki görüş ayrılığını arttırmıştır. Güney cephesi kapanmış, buradaki askerlerimiz batıya kaydırılmıştır.
Not 3: Batum’dan sonra Hatay’ın Fransa’ya bırakılması Misak-ı Milli’den verilen ikinci tavizdir.

Büyük Taarruz (Başkomutanlık ) Savaşı 

– Sakarya savaşından sonra Tekalif-i milliye emirleri bir sene boyunca tüm yurda uygulanarak ordu güçlendirilmiştir.
– Eskişehir bölgesinde Yunan kuvvetleri bozguna uğratıldı.
– Mustafa Kemal “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir ileri” diyerek önce Balıkesir sonra İzmir işgalden kurtarılarak Batı Anadolu tamamen düşman işgalinden kurtarılmıştır.
– Orduların Boğazlara yönelmesiyle İngiltere ile savaş tehlikesi ortaya çıktı ama İngiltere destek bulamayınca Mudanya Ateşkesi yapıldı.

Mudanya Ateşkes Görüşmeleri ve Antlaşması

Mudanya Ateşkes Anlaşması’na göre:

* Türk – Yunan kuvvetleri arasındaki savaş sona erecektir.
* Yunan kuvvetleri Meriç nehrine kadar olan Doğu Trakya’yı 15 gün içinde boşaltacaklardır.
* Doğu Trakya TBMM’nin jandarma kuvvetlerine bırakılacaktır. Ancak bu kuvvetler 8.000’i geçmeyecektir.
* İstanbul, Boğazlar ve çevresinin yönetimi TBMM Hükümeti’ne bırakılacaktır. İtilaf Devletleri barış yapılıncaya kadar İstanbul’da kuvvet bulunduracaklardır.
* Barış antlaşması yapılıncaya kadar Türk silahlı kuvvetleri Çanakkale ve İzmit yarımadasında belirlenen çizgiyi geçemeyeceklerdir.

Bu Antlaşma ile;

– Türk Kurtuluş Savaşı’nın askeri safhası sona erdi.

– Yeniden silahlı çatışmaya girilmeden diplomatik başarılarla Doğu Trakya ve İstanbul kurtarıldı.

– İstanbul, Boğazlar ve çevresinin TBMM Hükümeti’ne bırakılması ile Osmanlı Devleti hukuken sona erdi.

LGS İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük için Tıklayınız