Tarih ayt konu anlatımı, Tarih tyt konu anlatımı , Tarih yks konu anlatımı… Merhaba arkadaşlar sizlere bu yazımızda Kurtuluş Savaşında Cepheler ve Antlaşmalar hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi edinebilirsiniz

Kurtuluş Savaşında Cepheler ve Antlaşmalar

• Cepheler
  Doğu Cephesi
  Güney Cephesi
  Batı Cephesi
• Antlaşmalar
  Sevr Antlaşması
  Gümrü Antlaşması
  Batum Antlaşması
  Türk- Afgan Dostluk Antlaşması
  Moskova Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması
  Kars Antlaşması
  Ankara Antlaşması
  Mudanya Ateşkes Görüşmeleri ve Antlaşması
  Lozan Antlaşması

Cepheler

Doğu Cephesi

– I. Dünya Savaşı’nın Kafkasya Cephesinde Rusların kışkırtması sonucu Türk köylerini basan Ermenilerin faaliyetlerine son vermek amacı ile Osmanlı Devleti Tehcir Kanunu‘nu çıkarmıştır.

– Sevr Barış Antlaşması’nın öncesinde Ermeni saldırıları artmaya başlamış bunun üzerine TBMM’de yapılan görüşmeler neticesinde Ermenilere karşıharekete geçilmesi kararlaştırılmıştır.

– Doğu Cephesi Komutanı Kazım Karabekir’in 28 Eylül 1920’de başlattığı harekat sonucunda; 29 Eylül’de Sarıkamış, 30 ekim’de KArs, 7 Kasım’da Batum kurtarılmıştır. Türk birliklerinin Gümrü’ye ulaşması ile daha fazla dayanamayacağını anlayan Ermeniler barış istemek zorunda kalmıştır.

– Kazım Karabekir’in isteklerini kabul eden Ermeni kuvvetleri Gümrü’yü boşaltarak çekilmişdir. Ancak TBMM’nin verdiği notaya karşı çıkan Ermenilerle yeniden çatışma başlamıştır.

– Türk kuvvetleri karşısında tutunamayan Ermeniler, yeniden barış istemek zorunda kalmışlar ve Gümrü Antlaşması imzalanmıştır.

Güney Cephesi

– Fransa ve Ermenilere karşı halk kendi imkanları ile mücadele etmiştir.

– İtalyanlar, Ege bölgesinin Yunanlılara verilmesinden dolayı Kuvay-ı Milliye destek vermiştir.

– İtalyanlara karşı herhangi bir direniş olmamış ve cephe açılmamıştır.

– Urfa ve Maraş TBMM açılmadan önce kurtulmuştur.

– Batı Cephesinde kazanılan Sakarya Savaşı sonucunda Fransa ile imzalanan Ankara antlaşması ile kapanmıştır. (20 Ekim 1921)

– Hatay misak-ı millinin dışında kaldığından güney sınırının kesin olarak çizilmesi 1939’da Hatay’ın anavatana katılması ile olmuştur.

Batı Cephesi

– Milli Mücadele’de sıcak çatışmaların en yoğun geçtiği cephe, Batı Cephesi’dir.

– Bu cephedeki savaşlar İzmir’in 15 Mayıs 1919 işgal edilmesiyle başlamıştır. TBMM’nin kurduğu düzenli orduların mücadele ettiği ilk cephedir.

– İlk olarak Ayvalık- Edremit hattında Yunan kuvvetlerinin başlattıkları ağır saldırıyı Kuvayımilliye birlikleri önleyememiş, birçok önemli noktayı işgal eden Yunanların hızlı ilerleyişi devam etmiştir.

I. İnönü Savaşı

Yunanlılar

– Sevr-i TBMM’ye kabul ettirebilmek,
– Eskişehir’i alıp Ankara’ya ulaşarak milli mücadeleyi sona erdirmek,
– Gücünü göstererek itilaf devletlerinden daha fazla yardım sağlamak,
– Çerkez Ethem’in isyanından faydalanmak gibi amaçlarla harekete geçmişler, İnönü mevkiinde mağlup olarak geri çekilmişlerdir. Hemen arkasından Çerkez Ethem mağlup edilmiş, Yunanlılar’a sığınmıştır.

Sonuçları

– TBMM’nin kurduğu düzenli orduların ilk zaferidir.
– Düzenli ordu çalışmaları sona ermiş milli birlik ve bütünlük sağlanmıştır.
– Halkın kendisine ve düzenli orduya duyduğu güven artmıştır.
– Teşkilatı Esasiye kabul edilmiştir. (20 Ocak 1921)
– Londra konferansı toplanmıştır (23 Şubat – 12 Mart 1921)
– İstiklal Marşı kabul edilmiştir. (12 Mart 1921)
– Afganistan ile dostluk antlaşması imzalanmıştır. (1 Mart 1921)
– Ruslar’la Moskova Antlaşması imzalanmıştır. (16 Mart 1921)
– İsmet Bey generalliğe yükselmiştir.
– İstiklal mahkemeleri kaldırılmıştır.

Londra Konferansı

I. İnönü Savaşı’nın kazanılması üzerine İngilizler de TBMM gerçeğini kabul etmek zorunda kaldılar.

İtilaf Devletleri, İstanbul Hükümeti’ni Londra Konferansı’na davet ettiler. İstanbul Hükümeti’nin göndereceği delegeler arasında Mustafa Kemal’in ya da Mustafa Kemal’in yetki verdiği birisinin de yer almasını istediler. Bu davranışlarıyla TBMM Hükümeti’ni tanımadıklarını göstermek istemişlerdir.

Sonuçları

– İtilaf Devletleri, TBMM Hükümeti’ni konferansa çağırmakla onun varlığını hukuken tanımışlardır.

– Sevr Barış Antlaşması’nın çeşitli hükümleri tartışma konusu yapılmaya başlamıştır.

– TBMM Hükümeti, bu konferanstan önemli sonuçlar beklemiyordu. Fakat konferansa katılmakla “Türkler barış görüşmelerine yanaşmıyorlar, savaşı uzatıyorlar” şeklindeki propagandanın önlenmesi sağlanmıştır.

– Londra Konferansı’nın başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Anadolu’da Yunan saldırısı yeniden başladı. Bu durum II. İnönü Savaşı’na neden olmuştur.

– Londra Konferansı sonrasında TBMM temsilcisi Fransa, İngiltere ve İtalya ile ikili antlaşmalar yaptı. Fakat bu antlaşmalarda “devletlerin eşitliği” ilkesine uyulmamıştır. Yapılan antlaşmalar TBMM tarafından onaylanmadığından yürürlüğe girmemiştir.

İstiklal Marşı’nın Kabulü

TBMM’nin açtığı ödüllü yarışmaya istemeyerek de olsa katılan Mehmet Akif “Kahraman Ordumuza” hitaben yazdığı şiirle birinci gelmiştir.

Antlaşmalar

Sevr Antlaşması

– İtalya’nın San Remo kentinde yapılan konferansta antlaşmanın maddeleri belirlendi.

– Osmanlı devleti idarecileri 433 maddeden oluşan Sevr Antlaşması’nı başlarda kabul etmedi.

– Bunun üzerine Yunanlar İngiltere’nin emriyle Sevr’in kabul edilmesi için “Milne Hattı”nı geçerek bursa ve Uşak’ı işgal etti.

– Bu gelişmeler üzerine Saltanat Şurası toplanarak antlaşmaya onay verdi. Antlaşmayı onaylamak için Reşat Halis, Bağdatlı Hadi Paşa ve Rıza Tevfik beyler Fransa’nın yakınlarındaki Sevres kasabasına gitmişlerdir.

– Osmanlı Devketi imzaladığı son antlaşma Sevr’dir. İleride Sevr’in yerine Lozan Barış Antlaşması imzalanacaktır.

Maddeleri

1.Sınırlar (madde 27-36): Edirne ve Kırklareli dahil olmak üzere Trakya’nın büyük bölümü Yunanistan’a, Ceyhan, Antep, Urfa, Mardin ve Cizre kent merkezleri Suriye’ye bırakılacak, İstanbul Osmanlı Devleti’nin başkenti olarak kalacak;

2.Boğazlar (madde 37-61): İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizi silahtan arındırılacak, savaş ve barış zamanında bütün devletlerin gemilerine açık olacak; Boğazlar’da deniz trafiği on ülkeden oluşan uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecek; komisyon gerekli gördüğü zaman Müttefik Devletler’in donanmalarını yardıma çağırabilecek;

3.Kürt Bölgesi (madde 62-64): İngiliz, Fransız ve İtalyan temsilcilerinden oluşan bir komisyon Fırat’ın doğusundaki Kürt vilayetlerinde bir yerel yönetim düzeni kuracak; bir yıl sonra Kürtler dilerse Milletler Cemiyeti’ne bağımsızlık için başvurabilecek
4.İzmir (madde 65-83): Yaklaşık olarak bugünkü İzmir ili ile sınırlı alanda Osmanlı İmparatorluğu egemenlik haklarının kullanımını beş yıl süre ile Yunanistan’a bırakacak; bu sürenin sonunda bölgenin Osmanlı veya Yunanistan’a katılması için plebisit yapılacak;
5.Ermenistan (madde 88-93): Osmanlı Ermenistan Cumhuriyeti’ni tanıyacak; Türk-Ermeni sınırını hakem sıfatıyla ABD Başkanı belirleyecek (Başkan Wilson 22 Kasım 1920’de verdiği kararla Trabzon, Erzurum, Van ve Bitlis illerini Ermenistan’a verdi.)

6.Arap ülkeleri ve Adalar (madde 94-122): Osmanlı savaşta veya daha önce kaybettiği Arap ülkeleri, Kıbrıs ve Ege Adaları üzerinde hiçbir hak iddia etmeyecek;

7.Azınlık Hakları (madde 140-151): Osmanlı din ve dil ayrımı gözetmeksizin tüm vatandaşlarına eşit haklar verecek, tehcir edilen gayrimüslimlerin malları iade edilecek, azınlıklar her seviyede okul ve dini kurumlar kurmakta serbest olacak, Osmanlı’nın bu konulardaki uygulamaları gerekirse Müttefik Devletler tarafından denetlenecek;

8.Askeri Konular (madde 152-207): Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri kuvveti, 15.000’i jandarma olmak üzere 55.000 personelle sınırlı olacak, Türk donanması tasfiye edilecek, Marmara Bölgesi’nde askeri tesis bulunduramayacak, askerlik gönüllü ve paralı olacak, azınlıklar orduya katılabilecek, ordu ve jandarma Müttefik Kontrol Komisyonu tarafından denetlenecek;

9.Savaş Suçları (madde 226-230): Savaş döneminde katliam ve tehcir suçları işlemekle suçlananlar yargılanacak;

10.Borçlar ve Savaş Tazminatı (madde 231-260): Osmanlı İmparatorluğu’nun mali durumundan ötürü savaş tazminatı istenmeyecek, Türkiye’nin Almanya ve müttefiklerine olan borçları silinecek; ancak Türk maliyesi müttefiklerarası mali komisyonun denetimine alınacak;

11.Kapitülasyonlar (madde 260-268): Osmanlı’nın 1914’te tek taraflı olarak fesh ettiği kapitülasyonlar müttefik devletler vatandaşları lehine yeniden kurulacak;

12.Ticaret ve Özel Hukuk (269-414): Türk hukuku ve idari düzeni hemen her alanda Müttefikler tarafından belirlenen kurallara uygun hale getirilecek; sivil deniz ve demiryolu trafiği Müttefik devletler arasında yapılan işbölümü çerçevesinde yönetilecek; iş ve işçi hakları düzenlenecek.

Gümrü Antlaşması

– Çıldır Gölü ve Aras Nehri sınır kabul edilecek.

– Ermeniler, Sevr’deki isteklerinden vazgeçecek ve Misakimilli’yi tanıyacak.

– 1915 Tehcir Kanunu ile göç ettirilen Ermenilerden suça karışmamış olanlar Anadolu’ya geri gelebilecek.

Önemi:

* TBMM’nin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşmadır.
* İlk defa bir antlaşma metninde “Türkiye” ifadesi kullanılmıştır.

Batum Antlaşması

Ermenilerin Gümrü Antlaşması’yla bölgeden çekilmesiyle, Posof Harekatı’ndan sonra 23 Şubat 1921 tarihinde Gürcistan ile Batum Antlaşması yapılmış, bu antlaşma ile Ardahan, Artvin ve Batum Gürcüler tarafından başlatılmıştır.

Türk- Afgan Dostluk Antlaşması

Moskova’da Ruslar’la görüşmeler sürerken, Afganistan ile bir dostluk antlaşması imzalanmış, birbirlerini tanımışlar ve yardımlaşma sözü vermişlerdir.

Not : TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman Asya devletidir.

Moskova Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması

I. İnönü Savaşı’nda Yunanlılara karşı kazanılan başarı, TBMM temsilcisinin Londra Konferansı’na çağrılması ve Rusya’nın TBMM ile Anlaşma Devletleri’nin yakınlaşmasından endişe etmesi Moskova Antlaşması’nın imzalanmasına ortam hazırlamıştır (16 Mart 1921).

Moskova Antlaşması’yla;

– İlk defa büyük bir devlet TBMM’yi tanımıştır.
– Sovyet Rusya, Misak-ı Milli’yi tanıyan ilk Avrupa devleti olmuştur.
– Sovyet Rusya, Sevr Antlaşması’nı tanımadığını ilan etmiştir.
– Her iki devlet de kendilerinden önceki döneme ait antlaşmaların geçersiz olduğunu bildirmiştir.
– Batum Gürcistan’a, dolayısıyla Sovyet Rusya’ya bırakıldı. Buna karşılık Sovyetler, Kars ve çevresinin yeni Türk Devleti’ne ait olduğunu kabul ettiler. Dönemin olağanüstü şartlarından dolayı Batum Gürcistan’a bırakılmıştır. Bu durum Misak-ı Milli sınırlarından verilmiş ilk tavizdir.

Kars Antlaşması

I. İnönü Muharebesi sonrasında Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalanmış ancak bazı pürüzlere net çözüm getirilememişti.

Sakarya Muharebesi bu problemlerin çözümünde etkili olmuş ve TBMM ile Kafkas cumhuriyetleri (Ermenistan-Gürcistan-Azerbeycan) arasında KArs Antlaşması imzalanmıştır.

Sovyet Rusya’nın bu antlaşmanın imzalanmasında rol oynamasının temelinde kendine bağlı topluluklar üzerinde etkinliğini devam ettirme iteği yatmaktadır.

Moskova Antlaşması’nın tekrarı niteliğinde olan Kars Antlaşması ile;

* Nahcivan’a muhtariyet verilmesi,
* Taraftarlar arasında sağlık, güvenlik, ticaret ve gümrük konularında iş birliği yapılması,
* İstanbul’un güvenliğinin sağlanması ve Boğazların ticarete açılması

karar bağlanmıştır.

Ankara Antlaşması

II. İnönü’den sonra TBMM ile anlaşmak için Ankara’ya elçiler gönderen Fransa, Kütahya – Eskişehir yenilgisinden sonra bekleme yoluna gitmiş, Sakarya Savaşı kazanılınca Ankara Antlaşması imzalanmıştır.

Antlaşmaya göre;

* Fransa işgal ettiği toprakları boşaltacak
* Boşaltılan topraklarda genel af ilan edilecek
* Hatay’daki Türklere geniş haklar tanınacak ve Hatay özerk bir bölge olacak
* Fransa TBMM ve Misak-ı Milli’yi tanıyacak
* Caber kalesi Türk bayrağı altında, Türk mülkü olarak kalacaktır.

Not 1: TBMM’yi ve Misak-ı Milli’yi tanıyan ilk itilaf devleti Fransa’dır.
Not 2 : Bu durum itilaf devletleri arasındaki görüş ayrılığını arttırmıştır. Güney cephesi kapanmış, buradaki askerlerimiz batıya kaydırılmıştır.
Not 3: Batum’dan sonra Hatay’ın Fransa’ya bırakılması Misak-ı Milli’den verilen ikinci tavizdir.

Mudanya Ateşkes Görüşmeleri ve Antlaşması

Mudanya Ateşkes Anlaşması’na göre:

* Türk – Yunan kuvvetleri arasındaki savaş sona erecektir.
* Yunan kuvvetleri Meriç nehrine kadar olan Doğu Trakya’yı 15 gün içinde boşaltacaklardır.
* Doğu Trakya TBMM’nin jandarma kuvvetlerine bırakılacaktır. Ancak bu kuvvetler 8.000’i geçmeyecektir.
* İstanbul, Boğazlar ve çevresinin yönetimi TBMM Hükümeti’ne bırakılacaktır. İtilaf Devletleri barış yapılıncaya kadar İstanbul’da kuvvet bulunduracaklardır.
* Barış antlaşması yapılıncaya kadar Türk silahlı kuvvetleri Çanakkale ve İzmit yarımadasında belirlenen çizgiyi geçemeyeceklerdir.

Bu Antlaşma ile;

– Türk Kurtuluş Savaşı’nın askeri safhası sona erdi.

– Yeniden silahlı çatışmaya girilmeden diplomatik başarılarla Doğu Trakya ve İstanbul kurtarıldı.

– İstanbul, Boğazlar ve çevresinin TBMM Hükümeti’ne bırakılması ile Osmanlı Devleti hukuken sona erdi.

Lozan Antlaşması

– Başdelegeler; İsmet İnönü, Hasan Saka ve Dr. Rıza Nur’dur.

– Mustafa Kemal’in taviz verlmemesi istediği konular:

* Ermenilerin yurt istemesi
* Kapitülasyonların kaldırılması

Lozanda alınan kararlar

Sınırlar:

Batı: Yunanistan ile Mudanya , Bulgaristan ile de İstanbul Antlaşması esas alındı.
Doğu: Kars Antlaşması esas alındı.
Güney: Ankara Antlaşması eses alındı.
Irak: Bu sorun gündeme gelmesine rağmen çözümü sonraya bırakıldı.

Kapitülasyonlar: Tamamen kaldırıldı. Düyun-u Umumiye İdaresinin Türkiye’deki görevi sona erdi.

Azınlıklar: Hepsi Türk vatandaşı sayıldı.

İstanbul’un Boşaltılması: 45 gün içerisinde boşaltılması kararı alındı.

Patrikhane: Tüm ısrarlara rağmen İstanbul dışına çıkarılmadı. Lozan’da her iki taraf arasında uzlaşıp yazıya geçirilen ilk konudur.

Adalar: Kıbrıs İngiltere’ye On İki Ada İtalya’ya, Ege adalrı Yunanistan’a, Bozcaada ve Gökçeada ise Türkiye’ye bırakıldı.

Savaş Tazminatı: Bosnaköy ve Karaağaç savaş tazminatı olarak Türkiye’ye bırakıldı.

Boğazlar: Boğazlar bir komisyon tarafından yöneltlmeye devam edecek. Komisyon başkanı ise Türk olacak.

Dış Borçlar: Osmanlı devleti’nden ayrılan devletlere yüz ölçümleri alınarak borçlar paylaştırıldı.

Nüfus Mübadelesi: Batı Trakya’da oturan Türkler ile İstanbul’da oturan Rumlar yerleşik (etabli) sayılacak, diğerleri ise yer değiştirilecek.

TYT Tarih Konuları Konu Dağılımı için tıklayınız.

AYT Tarih-1 Konuları Konu Dağılımı için tıklayınız.

AYT Tarih-2 Konuları Konu Dağılımı için tıklayınız.