KPSS Ortaöğretim Yasama Konu Anlatımı
KPSS Yasama Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Vatandaşlık Konu Anlatımı, KPSS Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Konu Anlatımı, Yasama Konu Anlatımı, Yasama Konu Anlatımı
Yasama
Yasama Yetkisinin Temel İlkeleri
Yasama Yetkisinin Genelliği: TBMM’nin dilediği her konuda işlem yapabilmesi (istisna: Cumhurbaşkanlığı kararnamesi)
Yasama Yetkisinin Asliliği (İlk Elliği): TBMM’nin araya başka bir işlem girmeden ilk elden işlem yapabilmesi
Yasama Yetkisinin Devredilmezliği: Yasama yetkisinin sadece TBMM’ye ait olması
Yasama Yetkisinin Sürekliliği: Yasama yetkisinin kesintiye uğramaması
Yasama İşlemleri
Yasama işlemleri kapsamında Türkiye Büyük Millet Meclisi iki ana işlem gerçekleştirir. Bunlar kanun ve parlamento kararıdır.
Kanun
Bir kanun Türkiye Büyük Millet Meclisinin genel ve soyut nitelikli olan, cumhurbaşkanına çıkan işlemleridir. Kanunların tamamı Cumhurbaşkanı tarafından imzalanır ve yayınlanır. Kanun Anayasa mahkemesinin yargısal denetimine tabidir.
Parlamento Kararı
Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni daha çok kendi iç işleyişine ilişkin işlemlerdir. Bir başka deyişle Türkiye Büyük Millet Meclisinin kanun dışında yaptığı tüm işlemler parlamento kararıdır.
Parlamento kararlarının Cumhurbaşkanınınca imza ve yayımı şartı yoktur. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanlığınca yayımlanır.
Kural olarak parlamento kararları yargısal denetim dışındadır. Bir başka deyişle parlamento kararları denetlenemez. Ancak bu durumun üst istisnası vardır.
Bunlar;
– Milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması kararı
– Milletvekillerinin düşürülmesi kararı
– TBMM iç tüzüğüdür.
Sayılan bu üç Parlamento kararı Anayasa mahkemesinin yargısal denetimine tabidir.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin Kurulması ve Seçimler
Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen 600 milletvekilinden oluşur.
1982 anayasasının ilk halinde TBMM üye sayısı 400 idi. Bu sayı 1987 değişikliği ile 450-1995 değişikliği ile 550 2017 değişikliği ile 600 olmuştur.
Milletvekili seçilme yeterliliği şartları;
– Türk vatandaşı olma
– 18 yaşını doldurmuş olmak
– En az ilkokul mezunu olmak
– Askerliğe ilişkin olmamak
– Kısıtlı olmamak
– Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak
– Taksirli suçlar hariç toplam 1 yıl veya daha fazla hapis cezasından hüküm giymemiş olmak
– Yüz kızartıcı suçlarla devlet aleyhine işlenen suçlardan affa uğramış olsa bile hüküm giymemiş olmak.
TBMM Seçimleri
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5 yılda bir aynı günde yapılır. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir. İki genel seçim arasında geçen 5 yıllık periyodun tamamına yasama dönemi, Bunun her bir yıllık dilimine ise yasama yılı adı verilir.
Seçimlerin Yenilenmesi Kararı
TBMM’nin seçimleri yenilemesi: TBMM üye tam sayısının 5’te 3 çoğunluğu 360 ile seçimleri yenilenmesine karar verilebilir bu halde TBMM genel seçim ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının seçimlerinin yenilenmesi: Cumhurbaşkanı Herhangi bir nedeni belli etmeksizin seçimleri yenileyebilir. Bu duruma Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılabilir.
Buradan çıkarılacak sonuç TBMM seçimlerini meclisin kendisi ya da Cumhurbaşkanını yenileme kararı alırsa Cumhurbaşkanımız isimlerini de yenilenecektir.
Seçimlerin yenilenmesine karar verilen meclisin ve Cumhurbaşkanını yetkileri bu organları seçilmesine kadar sürer.
TBMM Seçimleri
Genel Seçim: TBMM seçimlerinin 5 yılda bir yapılmasıdır.
Erken Seçim: TBMM ya da Cumhurbaşkanlığı tarafından alınan kararla erken seçim yapılabilir. (3/5 çoğunlukla mümkündür.
Seçimlerin Ertelenmesi: Seçimler sadece savaş sebebi ile 1 yıl geriye bırakılır, ertelenir.
Ara Seçim: Milletvekili sayısında boşalma olması durumunda yapılacak seçimdir.
Ancak,
▪ Genel seçim üzerinden 30 ay geçmedikçe yapılamaz.
▪ Genel seçimlere 1 yıl kala yapılamaz.
▪ Bir yasama döneminde bir kez yapılabilir.
İstisnaları:
1) TBMM’de %5’lik bir boşalma olursa,
– Boşalmayı takip eden 3 ay içinde yapılabilir.
– Genel seçim üzerinden 30 ay geçmese de yapılır.
– Genel seçime 1 yıl kala yapılmaz.
2) Bir seçim bölgesinin temsil edilemiyor olması durumunda ise boşalmayı takip eden 90 gün sonraki ilk pazar, o ilde ara seçim yapılır. Genel seçim üzerinden 30 ay geçmese ve genel seçime 1 yıl kalsa da yapılır.
TBMM Üyeliği İle İlgili Hükümler
Milletin Temsili
Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeleri, seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil bütün milleti temsil ederler.
Üyelikle Bağdaşmayan İşler
Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeleri devlet ve diğer kamu tüzel kişilerin de ve bunlara bağlı kuruluşlarda; devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlamış kamu yararına çalışan derneklerin ve devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının katıldıkları teşebbüs ve ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya doğrayalı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmi veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ile bağdaşmayan diğer görev ve işler kanunla düzenlenir.
Yasama Bağışıklığı
Yasama sorumsuzluğu (mutlak dokunulmazlık)
Yasama sorumsuzluğu Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, mecliste ileri sürdükleri düşüncelerinden; oturumdaki başkanlık divanının teklifi üzerine meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
Yasama sorumsuzluğu TBMM tarafından kaldırılamaz. Bu anlamda mutlak niteliktedir.
Yasama sorumsuzluğu ömür boyu koruma sağlar. Bu anlamda sürekli bir koruma sağlar.
Yasama sorumsuzluğu cezalandırmayı ortadan kaldırır; hem hukuki hem cezayı koruma sağlar.
Yasama Dokunulmazlığı
Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, meclisin kararı olmadıkça;
– Tutulamaz,
– Sorguya çekilemez,
– Tutuklanamaz ve
– Yargılanamaz.
Yasama dokunulmazlığı gerekli hallerde TBMM tarafından kaldırılabilir. Bu karar toplantıya katılanların salt çoğunluğunun oyuyla alınır. Dokunulmazlık bu anlamda ismini niteliktedir.
Yasama dokunulmazlığı milletvekillerini yalnızca milletvekilliği süresince korur. Dokunulmazlık bu anlamda geçici niteliktedir.
Yasama dokunulmazlığı cezalandırma da erteleme sağlar.
Milletvekilliğinin Düşmesi
Kendiliğinden sona erdiği haller
Yasama döneminin sona ermesi
Ölüm veya gaiplik
Cumhurbaşkanı seçilme
Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan seçilme
Yargı kararıyla sona erdiği haller
Kısıtlanma
Kesin hüküm giyme
Oylama ile sona erdiği haller
Milletvekilliğinden istifa
Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar etme
Meclis çatışmalarını özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içerisinde toplam 5 birleşim günü katılmama (devamsızlık)
İptal İstemi
Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekillerinin düşmesine karar verilmiş olması hallerinde, meclis genel kurulu kararının alındığı tarihten başlayarak 7 gün içerisinde ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın, anayasaya, kanuna veya iç tüzüğe aykırılığı iddiası ile iddialı işin Anayasa mahkemesine başvurulabilir. Anayasa Mahkemesi, iptal işlemini 15 gün içerisinde kesin karara bağlar.
Ödenek ve Yokluklar
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin ödenek, yokluk ve emeklilik işlemleri kanunla düzenlenir. Ödeneğin ayrı tutarı, en yüksek devlet memurunun almakta olduğu miktarı, yoklukta ödenek miktarının yarısını aşamaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ile bunların emeklileri T.C Emekli Sandığı ile ilgilendirilirler ve üyeliği sona eren istekleri halinde ilgili değeri devam eder.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine ödenecek ödenek ve yokluklar, kendilerine T.C Emekli Sandığı tarafından bağlanan emekli aylığı ve benzeri ödemelerin kesilmesini gerektirmez. Ödenek ve yoklukların en çok 3 aylığı önceden ödenebilir.
TBMM’nin Görev ve Yetkileri
Kanun koymak, değiştirmek veya kaldırmak,
Cumhurbaşkanının, Cumhurbaşkanı yardımcılarının ve bakanların yüce divanda yargılanmasına karar vermek,
Bütçe ve Kesin Hesap Kanun tekliflerini görüşüp kabul etmek,
Genel seçimlerin yenilenmesine karar vermek 3/5 çoğunluk ile,
Hakimler ve savcılar kuruluna 7 üye seçmek,
Kamu baş denetçisini seçmek (4 yıl için gizli oyla),
TBMM başkanını seçmek,
Anayasa mahkemesine 3 üye seçmek,
Sayıştay başkanına üyelerini seçmek,
Rütbe bir yerlerini seçmek,
milletlerarası antlaşmalar onaylanmasını uygun bulmak,
Para basılmasına karar vermek.
Genel ve özel af ilanına karar vermek (3/5 çoğunluk ile),
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına izin vermek.
Yabancı ülkelere asker göndermek,
Yabancı ülkelerden gelen askerlerin Türkiye’de kalmasına izin vermek,
Olağanüstü hal kararlarını onaylamak ve süresini uzatmak,
Savaşçı ve barışa karar vermek
Anayasanın Değiştirilmesi
Kanunların Teklif Edilmesi ve Görüşülmesi
Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir. 1 milletvekili dahi kanun teklif edebilir.
Kanun tekliflerini Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görüşülme usul ve esasları içtüzükle düzenlenir.
Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce kabul edilen kanunları 15 gün içinde yayımlar.
Cumhurbaşkanı tarafından yayınlanan kanunlar aksi belirtilmedikçe yayımlandığı gün yürürlüğe girer.
Yayınlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne geri gönderir. Cumhurbaşkanınınca kısmen uygun bulunmama durumunda, Türkiye Büyük Millet Meclisi sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir. Bütçe kanunları ve Hükmet abi değildir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu üye tam sayısının salt çoğunluğuyla 301 milletvekili aynen kabul ederse kanun Cumhurbaşkanı da yayımlanır; meclis geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar meclise geri gönderebilir.
Anayasasının Değiştirilmesi, Seçimlere ve Halk Oylamasına Katılma
Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasanın değiştirilmesi hakkında teklifler genel kurulda iki defa görüşülür. Değiştirme teklifini kabulü meclis üye tam sayısının 5’te 3 çoğunluğunun (360 milletvekili) gizli oyuyla mümkündür. Bir başka deyişle 360 oyun altında bir oy verilir anayasa değiştirilemez.
Anayasanın değiştirilmesi hakkında tekliflerin görüşülmesi ve kabulü, bu maddedeki kayıt dışında kanunların görüşülmesi ve kabulü hakkındaki hükümlere tabidir. Cumhurbaşkanı anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderebilir. Meclis, geri gönderilen kanunu, üye tam sayısının 3’te 2 çoğunluğu (400 milletvekili) ile Aynen kabul ederse cumhurbaşkanı Bu kanunu halk oyunu sunabilir.
Meclisce üye tam sayısının 5’te 3’ü 360 milletvekili ile veya üçte ikisinden 400 milletvekili az oyla kabul edilen anayasa değişikliği hakkındaki kanun, Cumhurbaşkanı tarafından meclise iade edilemediği takdirde halk oyuna sunulmak üzere Resmi Gazetede yayınlanır
Doğrudan veya cumhurbaşkanının iadesi üzerine, meclis üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu 400 milletvekili ile kabul edilen anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya gerekli görülen maddeleri Cumhurbaşkanı tarafından halk oyuna sunulabilir. Halk oylaması nasıl sunulmayan anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya ilgili maddeler resmi gazetede yayınlanır. Halk oyununa sunulan anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların yürürlüğe girmesi için, halk oylamasında kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların kabulü sırasında, halk oylamasına sunulması anayasanın değiştirilen hükümlerinden, hangilerinin birlikte hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara Bağlar. Halk oylamasında milletvekili ve genel ve ara seçimlerine ve mahalli genel seçimlere iştiraki temin için, kanunla para cezası dahil gerekli her türlü tedbir alınır.
