KPSS Ortaöğretim Hukukun Dalları Konu Anlatımı
KPSS Hukukun Dalları Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Vatandaşlık Konu Anlatımı, KPSS Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Konu Anlatımı, Hukukun Dalları Konu Anlatımı, Hukukun Dalları Konu Anlatımı
Hukukun Dalları
Hukuk; kamu hukuku, özel hukuku ve karma hukuk olmak üzere üçe ayrılır.
Kamu Hukuku Dalları
Vergi Hukuku: Vergi: Devletin gerçek ya da tüzel kişilerden zorla ve karşılıksız aldığı ekonomik değerdir.
Vergi İlkeleri
Genellik İlkesi: Herkesten vergi alınması
Adalet İlkesi: Herkesin mali gücüne göre vergi ödemesi
Kanunilik İlkesi: Vergilerin kanunla konup kanunla kaldırılması
Ceza Hukuku: Ceza hukuku, devlet tarafından tanımlanmış ve suç olarak nitelendirilmiş olan hukuka aykırı insan davranışlarıyla bu davranışları gerçekleştirenlere karşı uygulanacak cezai nitelikteki yaptırımları inceleyen hukuk dalıdır.
Fiil: İşlenen suç, suçun konusu, eylem
Fail: Fiili işleyen
Mağdur: Fiilden zarar gören
İlliyet bağı (nedensellik): Neden-sonuç ilişkisi
Kanunilik: Suç ve cezalar ancak kanun ile konulabilir. Yürütmenin düzenleyici işlemleri ile ceza konulamaz.
Suç: Genel olarak hukuk düzeninin ceza tehdidiyle yasakladığı bir fiil olarak tanımlanır.
Suçun unsurları:
Maddi Unsur
İcra: Suç işlemek
İhmal: Yapılması gereken bir şeyin yapılmaması ya da yapılmaması
gereken bir şeyin yapılması
Manevi Unsur
Kast: Bilerek, isteyerek suç işlemek
Taksir: Bilmeden, istemeden suç işlemek
İdare Hukuku: Kamu kurum ve kuruluşları ile bu kuruluşların birbirleriyle ve bireylerle olan ilişkilerini içeren kamu hukuku dalıdır.
Anayasa Hukuku: Devletin şeklini yapısını, organlarını ve kişilerin temel hak ve hürriyetlerini düzenleyen hukuk dalıdır. Anayasa hukukunun kaynağı 1982 yılında yürürlüğe giren T.C. Anayasası’dır.
İcra İflas Hukuku: Mahkeme kararlarının devlet zoruyla yerine getirilmesini sağlayan ve bu konudaki kurallar ile borçlarını, zamanında ve rızaları ile yerine getirmeyen borçlulara karşı; alacaklıların, devlet kuvvetinin yardımıyla alacaklarını elde etmesini düzenleyen hukuk dalıdır.
• İcra hukuku zor kullanma yetkisini sadece devlete tanımıştır.
• Kişilerin iflasları ise iflas hukukunda düzenlenmiştir.
• İflas eden kişiye müflis, iflasa konu olan mallara ise iflas masası denir.
Yargılama Hukuku (Usul Hukuk): Mahkemelerin yargı görevini yerine getirirken uyguladıkları yol ve yöntemlerle ilgili hukuk kuralları yargılama hukuku içinde yer alır.
• Yargılama hukuku, ceza yargılama hukuku, medeni yargılama hukuku ve idari yargılama hukuku gibi alt bölümlere ayrılır.
• Ceza yargılama hukuku, ceza davalarında, medeni yargılama hukuku, hukuk davalarında uygulanır.
• İdari yargılama hukuku idari davalarda uygulanır.
Savcı: Kamu adına dava açan kişi
Hâkim: Davaları karara bağlayan kişi
Davacı: İddialarda bulunan, dava açan taraf
Davalı: İddialara maruz kalan, kendisine dava açılan taraf
Devletler Genel Hukuku: Devletler ve devlet ile o devletin vatandaşı olmayan kişilerin konularını içeren kamu hukuku alt dalıdır.
Uluslararası antlaşmalar, örf ve adetler, hukuk ilkeleri ve doktrinler, devletler genel hukukunun temel kaynaklarıdır.
Özel Hukuk Dalları
Medeni Hukuk
Özel hukukun en önemli ve en geniş uygulama alanı olan koludur. Kişilerin kişilerle ve ailesiyle ilişkilerini düzenleyen; eşyaları üzerinde ne gibi hak ve yetkiye sahip olduğunu belirten , öldükten sonra mirasın kimler arasında dağıtılacağını , kişinin kendisine kalan mirası nasıl alacağını, hak ve yetkilerinin neler olduğunu gösteren hukuk dalıdır.
Medeni hukukun bölümleri:
Medeni hukukun bölümleri dörte ayrılır: kişiler hukuku, aile hukuku, miras hukuku, eşya hukuku
Hak Kavramı
Hak, hukuk tarafından tanınan ve korunan, kişiye ait menfaatlerdir.
Tüm haklar kurallardan doğar ve her hakkın bir sahibi vardır, sahipsiz hak olamaz. Hak sahibi varlıklara kişi denir.
Hakkın Kazanılması
Hakkın kazanılması, bir kişiye bağlanması demektir. Hakkın kazanılmasında iyiniyet kuralı geçerlidir. Bir hakkın kazanılmasında, bu hakkın kazanılmasına engeli bilmemek iyiniyet olarak tanımlanır. Bir kişiye bağlanması üç sebepten olabilmektedir. Bular; hukuki olay, hukuki fiil ve hukuki işlemdir.
1) Hukuki Olay: Hukuk düzeni tarafından kendisine sonuç bağlanan olaylar.
2) Hukuki Fiil: İnsan iradesinin ürünü eylemler.
3) Hukuki İşlem: Hukuki bir sonuç doğurmak üzere tarafların karşılıklı iradesi açıklaması.
Hukuki işlemde birden fazla irade vardır. Hukuki işlem olması için karşılıklı irade açıklaması dışında, hukuki bir sonuç da doğurması gerekir.
Hakların Kazanılması
Hak sahibinin haklarını kullanması ve borçlarını yerine getirmesinde geçerli olan ana ilke dürüstlük kuralıdır. Dürüst davranma, hak sahibinin hakkını kullanırken veya borcunu yerine getirirken iyi ve doğru hareket etmesini yani dürüst, namuslu, alı başında, davranışının sonucunu bilen, orta zekalı her insanın benzer olaylarda izleyeceği yolda hareket etmesidir.
Hakkın Korunması
Hukuk rejimimiz hakkın “devlet tarafından koruması” nı kural olarak benimsemiştir. Çünkü hakkın sahibi tarafından kendi eliyle korunması anlamına gelen ihkakı hak; hukuk düzenimiz tarafından benimsenmiştir.
1) Kişinin Hakkını Kendi Eliyle Koruması
a) Meşru müdafaa (Haklı savunma): Kişinin kendisi ya da yakınlarının canını veya malını tehlikeden korumak için giriştiği müdafaadır. Meşru müdafaada saldırının ya da tehlikenin devam ediyor olması gerekir.
b) Zaruret hâli (Iztırar hâli): Bir kimsenin kendisinin ya da yakınlarının canını ya da malını tehlikeden korumak için olayla ilgisi olmayan üçüncü kişinin malına zarar vermesi
2) Hakkın Devlet Eliyle Korunması
a) Talep hakkı: Hakların idareden talep edilmesi
b) Dava hakkı: Talep hakkının mahkeme önünde kullanılmasıdır.
Kişiler Hukuku
Kişiler hukukunun konuları; kişi, kişi türleri, kişiliğin başlangıcı, kişiliğin sona ermesi, kişi ehliyetleri, kişi hakları, hısımlık kişiler hukukunun konusuna girer.
Kişi: Hak ve borç sahibi varlıklara kişi denir.
Kişi Türleri:
▪ Gerçek kişi
▪ Tüzel kişi
Gerçek Kişi: İnsanlar gerçek kişi olarak tanımlanır.
Gerçek Kişiliğin Başlangıç Anı: Sağ ve tam doğumdur.
Hak Ehliyeti: Hak ve borçlara sahip olabilme ehliyetidir. Hak ehliyetinin başlangıcı: Sağ ve tam doğmak koşulu ile bebeğin anne rahmine düştüğü andır. Hak ehliyeti pasif bir ehliyettir. Herkes sahiptir.
Fiil Ehliyeti: Hak ve borçları kullanabilme ehliyetidir. Fiil ehliyeti aktif bir ehliyettir. Herkes sahip değildir.
Fiil Ehliyetinin Koşulları
1) Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak
Makul hareket edebilme yeteneğidir. İyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan ayırt edebilme yeteneğidir.
Ayırt etme gücünün varlığını engelleyen hâller:
• Yaş
• Akıl zayıflığı
• Akıl hastalığı
• Sarhoşluk
2) Ergin Olmak
• Erginlik, yaşın gerektirdiği sorumlu davranışlarda bulunmaktır.
a) Normal erginlik
• 18 yaşının doldurulması ile kazanılır.
b) Evlenme yoluyla erginlik
• Olağan evlenme yaşı: 17 yaşının doldurulması (ailenin izni ile)
• Olağanüstü evlenme yaşı: 16 yaşının doldurulması (mahkemenin izni ile)
c) Mahkeme kararıyla erginlik:
15 yaşını dolduran bir çocuğun,
• Kendi isteği
• Çocuğun menfaati
• Ailenin rızası
• Mahkemenin onayı
ile mümkündür
3) Kısıtlı Olmamak
Kısıtlılık hâlleri:
• Akıl hastası olmak
• Akıl zayıflığı yaşamak
• Kötü yaşam tarzı sergilemek
• Savurgan tutum izlemek
• Alkol ya da madde bağımlısı olmak
• 1 yıl ya da üzeri hapis cezası almış olmak
Kişinin rızası ile kısıtlılık; yaşlılık, sakatlık, deneyimsizlik, ağır hastalıktır.
Ehliyet Türleri
Fiil ehliyeti türleri dört tanedir.
Ayırt etme gücüne sahip ergin ve kısıtlı olmayan kişilerdir. Fiil ehliyetleri vardır. Hukuki işlem yapar ve sorumlulukları tamdır.
Sınırlı Ehliyetsizler: Ayırt etme gücüne sahip, ergin olmayan veya ergin ama haklarında kısıtlılık kararı bulunan kişilerdir
Tam Ehliyetsizler: Ayırt etme gücü bulunmayan kişilerdir.
Sınırlı Ehliyetliler: Ayırt etme gücüne sahip, kısıtlı olmayan, ergin, kendisine yasal danışman atanmış kişilerdir.
Gerçek Kişiliğin Sona Ermesi
1) Ölüm:
Gerçek kişiliği doğal yolla sona erdirir. (10 gün içinde nüfusa bildirilmesi gerekir.)
2) Ölüm Karinesi:
• Ölümüne kesin gözle bakılacak durumlarda
• Cesede ulaşılamaması durumunda
• Mahallin en büyük mülki amiri ölüm karinesi kaydını düşer.
Karine: Bilinen bir olgudan bilinmeyen sonuçların çıkarılmasıdır.
Aksi ispat edilebilir durumdur.
Birlikte Ölüm Karinesi: Birden fazla kişinin ölümü durumunda kimin önce kimin sonra öldüğü tespit edilemiyorsa hepsi aynı anda ölmüş sayılır.
3) Gaiplik:
Kaybolma
Hukukta iki şekilde kaybolma vardır.
a) Ölümüne olası gözle bakılacak bir tehlike içinde kaybolma:
Gaiplik kararı: 1 yıl
Miras: 5 yıl (teminatlı)
b) Kişinin kendisinden uzun zamandır haber alınamaması
Gaiplik kararı: 5 yıl
Miras: 15 yıl (teminatlı)
Gaiplik kararında görevli mahkeme: Sulh hukuk mahkemesidir.
Gaiplik Kararının Hüküm ve Sonuçları
• Gaiplik kararı, o kişinin ölmüş olduğuna ilişkin karine oluşturur.
• Gaiplik kararı, verildiği tarihten itibaren değil, geriye dönük olarak gaibin ölümüne olası gözle bakılacak bir durumda kaybolduğu veya ondan en son haber alındığı tarihten itibaren hükümlerini doğurur.
• Gaiplikte evlilik kendiliğinden sona ermez, gaibin eşi evliliğin düşmesi için ayrıca dava açmalıdır.
• Gaibin mirası teminat karşılığında mirasçılara teslim edilir.
Aile Hukuku
Nişanlanma, evlilik, boşanma, velayet, soybağı aile hukukunun konularıdır. Aileye ilişkin konularla ilgilenen, medeni hukukun kapsamı içinde yer alan bir hukuk dalıdır.
Aile hukukunun başlıca konuları; nişanlanma, evlenmenin koşulları ve hükümleri, boşanmanın koşulları ve sonuçları, mal rejimleri, aile konutu, soy bağı, evlat edinme, velayet, çocuğun nafaka hakkı, vesayet, kayyımlık, yasal danışmanlık, yardım nafakasıdır.
Miras Hukuku
Vasiyet, miras hükümleri, mirasın nasıl dağıtılacağını düzenler.
Eşya Hukuku
Taşınır ve taşınmaz malları konu alan medeni hukuk alt dalıdır.
Borçlar Hukuku
Kişiler arasındaki borç ilişkisini düzenleyen özel hukuk alt dalıdır.
Borç ve Borç İlişkisi Kavramları
Borç: Bir borç ilişkisi nedeni ile borçlunun yüklendiği edimi yani borcun konusunu ifade eder. Bir borç ilişkisi kurulur, böylece ifası gereken edim gündeme gelir.
Borç ilişkisi: İki taraf arasında kurulan, taraflardan birinin (borçlu), bir şey verme, yapma ya da yapmama borcu altına girdiği; diğer tarafın (alacaklı), borçludan borcunu ifa etmesini isteme hakkına sahip olduğu hukuki bağdır.
Borç İlişkisinin Unsurları
Borçlu: Alacaklı tarafa edimi yerine getirmek zorunda olan taraf
Alacaklı: Borçlu taraftan edimin yerine getirilmesini isteme hakkına sahip olan taraf.
Edim: Borca konu olan unsur/davranış. Bir şeyi vermek, yapmak ya da yapmamak şeklinde ortaya çıkar. Edimin konusu ahlaka, adaba, hukuka aykırı olamaz.
Borcun Kaynakları
Hukuki İşlem – Haksız Fiil – Sebepsiz Zenginleşme
1)Hukuki İşlem: Hukuki bir sonuç doğurmak üzere tarafların karşılıklı yaptıkları irade açıklamasına sözleşme denir.
İcap/Teklif: İrade açıklamalarından önce yapılana icap denir.
Süreli İcap: İcap belli bir süre ile sınırlıysa bunu süreli icap denir.
Süresiz icap: Teklif belli bir süre ile sınırlanmamışsa buna süresiz icap denir.
Kabul: İcaba verilen olumlu yanıttır.
2) Haksız Fiil: Aralarında önceden herhangi bir sözleşme ilişkisi bulunmayan kişilerim, kanunun emrettiği kurallara uygun davranmamalarıdır.
3) Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borçlar: Bir kimsenin mal varlığında haklı bir sebep olmadan diğer tarafın mal varlığı aleyhine çoğalmasıdır. Sebepsiz zenginleşmede taraflardan biri haklı bir sebep olmadan zenginleşirken diğer taraf aynı oranda fakirleşir. Sebepsiz zenginleşmede borç iadedir.
Borcun Sona Erme Nedenleri
İfa: Borcun yerine getirilmesidir.
Tecdit (Yenileme): Yeni bir borçla mevcut bir borcun sona erdirilmesi.
İbra: Alacaklının alacağından vazgeçmesi, borçlunun da bunu kabul etmesidir.
Takas: İki kişi, karşılıklı olarak bir miktar para veya özdeş diğer edimleri birbirine borçlu oldukları takdirde, her iki borç muaccel (vadesi gelmiş) ise her biri alacağını borcuyla takas edebilir.
Birleşme: Alacaklı ve borçlu sıfatlarının aynı kişide birleşmesiyle borç sona erer. Ancak, üçüncü kişilerin alacak üzerinde önceden mevcut olan hakları birleşmeden etkilenmez.
Kusursuz İmkânsızlık: Borcun ifasının mümkün olmamasıdır. İfa borçlunun kusuru dışında imkânsız hâle gelmiştir (doğal afet)
Ticaret Hukuku
Bireyler arasındaki ticari ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarıdır.
Devletler Özel Hukuku
Farklı milletlerden olan bireylerin ilişkilerini, hukuki statülerini ve farklı vatandaşlığa sahip bireyler arasındaki uyuşmazlıklarda hangi ülkenin hukuk kurallarının uygulanacağını düzenleyen hukuk dalıdır.
