KPSS Ortaöğretim Hukuk Kuralları Konu Anlatımı
KPSS Hukuk Kuralları Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Vatandaşlık Konu Anlatımı, KPSS Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Konu Anlatımı, Hukuk Kuralları Konu Anlatımı, Hukuk Kuralları Konu Anlatımı
Hukuk Kuralları
Hukuk Kurallarının Yaptırımları
Yaptırım (müeyyide), herhangi bir hukuk kuralının koymuş olduğu emir ve yasaklara uygun davranmama, onun yap dediğini yapmama veya yapma dediğin yapma halinde karşılaşılacak olan tepkidir.
Hukuk kurallarının yaptırımları beş ana başlık altında toplanır:
Ceza: Kanunun suç işleyen kişilere uygulanmasını öngördüğü yaptırımdır.
Hapis, adli para cezası, disiplin cezaları bu yaptırım türüne örnek olarak gösterilebilir.
Cebri İcra: Borç ilişkisinde borcun ödenmemesi durumunda devlet zoruyla borcun icra ile tahsili yerine getirilmesidir. Burda borcu sadece para borcu olarak düşünmeyip daha geniş düşünmek gerekmektedir.
Örneğin; Borcunu ödemeyen kimsenin mallarının devlet tarafından haczedilmesi.
Tazminat: Hukuka aykırı fiillerde bulunulduğunda bu fiiller özel hukukta haksız fiil olarak adlandırılır. Haksız fiil sonrası zarar gören kişinin zararının tazmin edilmesi gerekir. Tazminat maddi olabileceği gibi manevi de olabilir.
• Maddi Tazminat: Zarara uğrayan kimseye, zararının zarar veren tarafça aynen ya da nakden ödenmesidir.
• Manevi Tazminat: Zarar görenin yaşanan olaydan üzüntü ve keder duyması durumunda, zarar verenin bu hususları karşı tarafa ödemesi ile giderilir. Genellikle para ile ödeme yapılırken bazı durumlarda hâkimce kamu önünde özür dileme, yalanlama şeklinde de yaptırımlar öngörülebilir.
İdari İşlemde İptal: Hukuk kurallarına aykırı olarak yapılan idari işlemlerin yetkili makamlarca ortadan kaldırılması işlemine denir.
Örneğin, usulüne aykırı bir şekilde belediyenin kamulaştırdığı bir arazi ile ilgili olarak arazi sahibinin idare mahkemesinde dava açması ve davayı kazanıp kamulaştırma işlemi iptal ettirmesi.
Hükümsüzlük: Hukukun aradığı şekil şartına ya da hukukun kendisine aykırı işlemler hükümsüz yani geçersiz sayılır. Yokluk, butlan ve tek taraflı bağlamazlık olarak üçe ayrılır
• Yokluk: Hukukun bir işlem için öngördüğü ana kurucu unsurlara uyulmadan, şekil şartı dikkate alınmadan gerçekleşen işlemler yokluk hükmündedir.
• Butlan: Bir işlemin hukukun aradığı emredici unsurlara uyulmadan, ahlak ve kamu düzenine aykırı olarak gerçekleşmesi o işlemi butlanla sakatlar. Butlan, mutlak ve nisbi olmak üzere ikiye ayrılır.
Mutlak butlan: Bir hukuki işlemin kanunun öngördüğü kurucu unsurlara sahip olmakla beraber kanunun emredici hükümlerine aykırı olmasıdır.
Nispi butlan: Hukuki işlem kurucu unsurlara sahip emredici hükümlere uygundur. Ancak hukuki işlemi yapan iradede sakatlık vardır.
Tek taraflı bağlamazlık: Gerekli kurucu unsurların bulunmasına rağmen hukuki sonucun doğması için tamamlayıcı bir unsurun sonradan gerçekleşmesine bağlı olan işlemlerdir.
Hukuk Türleri
Pozitif Hukuk (Müspet): Belirli bir dönemde yürürlükte bulunan yazılı ve yazısız kaynakların tümüne pozitif hukuk denir.
Mevzu Hukuk: Belirli bir dönemde yürürlükte olan yetkili makamlarca konulan hukuk kurallarıdır. Bu tanımda geçen yetkili makamlarca ifadesiyle kastedilen yazılı kaynaklardır.
İdeal Hukuk (Tabii Hukuk-Doğal Hukuk): Toplum ihtiyaçlarını temel alan, adalet düşüncesini öngören, aklın rehberliğiyle ulaşılabilecek hukuktur.
Tabii hukuk, yürürlükteki kanunlardan çıkan değil, doğadan kaynaklanan hukuk demektir. Bu aslında olan değil, olmsı gereken hukuktur. Tabii hukuk(ideal hukuk) nispeten insanüstü, ulaşılmak istenen hukuktur.
Tarihi hukuk: Yürürlükte olmayan, yürürlükten kalkmış olan hukuktur.
Hukuk Kurallarının Temel Nitelikleri
Kamu gücünün desteğine dayanan bir buyruğun ya da bir yasağın hukuk kuralı niteliği alabilmesi için sahip olması gereken özellikler şunlardır:
• Genellik
• Soyutluk
• Kişilik dışı olma
• Süreklilik
• Yaptırıma dayalı olma
Hukuk Kurallarının Çeşitleri
Emredici Hukuk Kuralları: Tarafların hukuki işlem yaparken aksine bir hüküm ifade edemeyecekleri değiştirilemez hukuk kurallarıdır. Emredici hukuk kurallarına aykırı yapılan işlemler butlan ve yokluk ile sakattır.
Yedek Hukuk Kuralları: Tarafların aksine hüküm ifade edebileceği hukuk kurallarıdır. Yedek hukuk kuralları; tamamlayıcı ve yorumlayıcı olmak üzere ikiye ayrılır.
a) Tamamlayıcı hukuk kuralları: Tarafların aksine hüküm ifade edebilecekleri hususlarda öngörülmeyen ya da öngörülemeyen konuların tamamlanmasını sağlar.
b) Yorumlayıcı hukuk kuralları: Tarafların sözleşme yaparken öngördükleri hususların yeterince açık olmaması durumunda hususu yorumlama konusunda ortaya çıkan yedek hukuk kuralı çeşididir.
Tanımlayıcı Hukuk Kuralları: Bir hukuki kavramın, kurumun ne anlama deldiğini belirleyen kurallardır.
Hukuk Kurallarının Kaynakları
Yazılı Kaynaklar: Devletin yetkili organları tarafından konulan bütün hukuk kurallarından oluşur. Bu kurallara mevzuat da denir. Anayasa, milletlerarası antlaşmalar, kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük ve yönetmelik yazılı kaynaklardandır.
Normlar Hiyerarşisi
Anayasa
Kanun, Milletlerarası Antlaşmalar, KHK
Tüzük
Yönetmelik
Genelge
Yazısız Kaynaklar: “Örf ve adet hukuku” da denilen bu kurallar, sosyal hayatta “sürekli” olarak uygulanan ve toplum yaşamında bireyler arasında bu kurallara uyulması gerektiğine dair genel inanışın oluştuğu, devlet tarafından yaptırıma bağlanmış kurallardır.
Yardımcı Kaynaklar: Bu kaynaklar ikiye ayrılır:
Bilimsel içtihatlar (Doktrin, Öğreti): Herhangi bir hukuki konu hakkında yapılmış olan bilimsel çalışmalardır.
Yargısal içtihatlar: Mahkemeler tarafından verilen kararlardan çıkan hukuk kurallarıdır.
