KPSS Ortaöğretim Devletin Temel Organları Konu Anlatımı
KPSS Devletin Temel Organları Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Vatandaşlık Konu Anlatımı, KPSS Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Konu Anlatımı, Devletin Temel Organları Konu Anlatımı, Devletin Temel Organları Konu Anlatımı
Devletin Temel Organları
Yasama
Yasama Yetkisinin Temel İlkeleri
Yasama Yetkisinin Genelliği: TBMM’nin dilediği her konuda işlem yapabilmesi (istisna: Cumhurbaşkanlığı kararnamesi)
Yasama Yetkisinin Asliliği (İlk Elliği): TBMM’nin araya başka bir işlem girmeden ilk elden işlem yapabilmesi
Yasama Yetkisinin Devredilmezliği: Yasama yetkisinin sadece TBMM’ye ait olması
Yasama Yetkisinin Sürekliliği: Yasama yetkisinin kesintiye uğramaması
Yasama İşlemleri
Yasama işlemleri kapsamında Türkiye Büyük Millet Meclisi iki ana işlem gerçekleştirir. Bunlar kanun ve parlamento kararıdır.
Kanun
Bir kanun Türkiye Büyük Millet Meclisinin genel ve soyut nitelikli olan, cumhurbaşkanına çıkan işlemleridir. Kanunların tamamı Cumhurbaşkanı tarafından imzalanır ve yayınlanır. Kanun Anayasa mahkemesinin yargısal denetimine tabidir.
Parlamento Kararı
Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni daha çok kendi iç işleyişine ilişkin işlemlerdir. Bir başka deyişle Türkiye Büyük Millet Meclisinin kanun dışında yaptığı tüm işlemler parlamento kararıdır.
Parlamento kararlarının Cumhurbaşkanınınca imza ve yayımı şartı yoktur. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanlığınca yayımlanır.
Kural olarak parlamento kararları yargısal denetim dışındadır. Bir başka deyişle parlamento kararları denetlenemez. Ancak bu durumun üst istisnası vardır.
Bunlar;
– Milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması kararı
– Milletvekillerinin düşürülmesi kararı
– TBMM iç tüzüğüdür.
Sayılan bu üç Parlamento kararı Anayasa mahkemesinin yargısal denetimine tabidir.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin Kurulması ve Seçimler
Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen 600 milletvekilinden oluşur.
1982 anayasasının ilk halinde TBMM üye sayısı 400 idi. Bu sayı 1987 değişikliği ile 450-1995 değişikliği ile 550 2017 değişikliği ile 600 olmuştur.
Milletvekili seçilme yeterliliği şartları;
– Türk vatandaşı olma
– 18 yaşını doldurmuş olmak
– En az ilkokul mezunu olmak
– Askerliğe ilişkin olmamak
– Kısıtlı olmamak
– Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak
– Taksirli suçlar hariç toplam 1 yıl veya daha fazla hapis cezasından hüküm giymemiş olmak
– Yüz kızartıcı suçlarla devlet aleyhine işlenen suçlardan affa uğramış olsa bile hüküm giymemiş olmak.
TBMM Seçimleri
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5 yılda bir aynı günde yapılır. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir. İki genel seçim arasında geçen 5 yıllık periyodun tamamına yasama dönemi, Bunun her bir yıllık dilimine ise yasama yılı adı verilir.
Seçimlerin Yenilenmesi Kararı
TBMM’nin seçimleri yenilemesi: TBMM üye tam sayısının 5’te 3 çoğunluğu 360 ile seçimleri yenilenmesine karar verilebilir bu halde TBMM genel seçim ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının seçimlerinin yenilenmesi: Cumhurbaşkanı Herhangi bir nedeni belli etmeksizin seçimleri yenileyebilir. Bu duruma Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılabilir.
Buradan çıkarılacak sonuç TBMM seçimlerini meclisin kendisi ya da Cumhurbaşkanını yenileme kararı alırsa Cumhurbaşkanımız isimlerini de yenilenecektir.
Seçimlerin yenilenmesine karar verilen meclisin ve Cumhurbaşkanını yetkileri bu organları seçilmesine kadar sürer.
TBMM Seçimleri
Genel Seçim: TBMM seçimlerinin 5 yılda bir yapılmasıdır.
Erken Seçim: TBMM ya da Cumhurbaşkanlığı tarafından alınan kararla erken seçim yapılabilir. (3/5 çoğunlukla mümkündür.
Seçimlerin Ertelenmesi: Seçimler sadece savaş sebebi ile 1 yıl geriye bırakılır, ertelenir.
Ara Seçim: Milletvekili sayısında boşalma olması durumunda yapılacak seçimdir.
Ancak,
▪ Genel seçim üzerinden 30 ay geçmedikçe yapılamaz.
▪ Genel seçimlere 1 yıl kala yapılamaz.
▪ Bir yasama döneminde bir kez yapılabilir.
İstisnaları:
1) TBMM’de %5’lik bir boşalma olursa,
– Boşalmayı takip eden 3 ay içinde yapılabilir.
– Genel seçim üzerinden 30 ay geçmese de yapılır.
– Genel seçime 1 yıl kala yapılmaz.
2) Bir seçim bölgesinin temsil edilemiyor olması durumunda ise boşalmayı takip eden 90 gün sonraki ilk pazar, o ilde ara seçim yapılır. Genel seçim üzerinden 30 ay geçmese ve genel seçime 1 yıl kalsa da yapılır.
TBMM Üyeliği İle İlgili Hükümler
Milletin Temsili
Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeleri, seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil bütün milleti temsil ederler.
Üyelikle Bağdaşmayan İşler
Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeleri devlet ve diğer kamu tüzel kişilerin de ve bunlara bağlı kuruluşlarda; devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlamış kamu yararına çalışan derneklerin ve devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının katıldıkları teşebbüs ve ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya doğrayalı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmi veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ile bağdaşmayan diğer görev ve işler kanunla düzenlenir.
Yasama Bağışıklığı
Yasama sorumsuzluğu (mutlak dokunulmazlık)
Yasama sorumsuzluğu Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, mecliste ileri sürdükleri düşüncelerinden; oturumdaki başkanlık divanının teklifi üzerine meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
Yasama sorumsuzluğu TBMM tarafından kaldırılamaz. Bu anlamda mutlak niteliktedir.
Yasama sorumsuzluğu ömür boyu koruma sağlar. Bu anlamda sürekli bir koruma sağlar.
Yasama sorumsuzluğu cezalandırmayı ortadan kaldırır; hem hukuki hem cezayı koruma sağlar.
Yasama Dokunulmazlığı
Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, meclisin kararı olmadıkça;
– Tutulamaz,
– Sorguya çekilemez,
– Tutuklanamaz ve
– Yargılanamaz.
Yasama dokunulmazlığı gerekli hallerde TBMM tarafından kaldırılabilir. Bu karar toplantıya katılanların salt çoğunluğunun oyuyla alınır. Dokunulmazlık bu anlamda ismini niteliktedir.
Yasama dokunulmazlığı milletvekillerini yalnızca milletvekilliği süresince korur. Dokunulmazlık bu anlamda geçici niteliktedir.
Yasama dokunulmazlığı cezalandırma da erteleme sağlar.
Milletvekilliğinin Düşmesi
Kendiliğinden sona erdiği haller
Yasama döneminin sona ermesi
Ölüm veya gaiplik
Cumhurbaşkanı seçilme
Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan seçilme
Yargı kararıyla sona erdiği haller
Kısıtlanma
Kesin hüküm giyme
Oylama ile sona erdiği haller
Milletvekilliğinden istifa
Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar etme
Meclis çatışmalarını özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içerisinde toplam 5 birleşim günü katılmama (devamsızlık)
İptal İstemi
Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekillerinin düşmesine karar verilmiş olması hallerinde, meclis genel kurulu kararının alındığı tarihten başlayarak 7 gün içerisinde ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın, anayasaya, kanuna veya iç tüzüğe aykırılığı iddiası ile iddialı işin Anayasa mahkemesine başvurulabilir. Anayasa Mahkemesi, iptal işlemini 15 gün içerisinde kesin karara bağlar.
Ödenek ve Yokluklar
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin ödenek, yokluk ve emeklilik işlemleri kanunla düzenlenir. Ödeneğin ayrı tutarı, en yüksek devlet memurunun almakta olduğu miktarı, yoklukta ödenek miktarının yarısını aşamaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ile bunların emeklileri T.C Emekli Sandığı ile ilgilendirilirler ve üyeliği sona eren istekleri halinde ilgili değeri devam eder.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine ödenecek ödenek ve yokluklar, kendilerine T.C Emekli Sandığı tarafından bağlanan emekli aylığı ve benzeri ödemelerin kesilmesini gerektirmez. Ödenek ve yoklukların en çok 3 aylığı önceden ödenebilir.
TBMM’nin Görev ve Yetkileri
– Kanun koymak, değiştirmek veya kaldırmak,
– Cumhurbaşkanının, Cumhurbaşkanı yardımcılarının ve bakanların yüce divanda yargılanmasına karar vermek,
– Bütçe ve Kesin Hesap Kanun tekliflerini görüşüp kabul etmek,
– Genel seçimlerin yenilenmesine karar vermek 3/5 çoğunluk ile,
– Hakimler ve savcılar kuruluna 7 üye seçmek,
– Kamu baş denetçisini seçmek (4 yıl için gizli oyla),
– TBMM başkanını seçmek,
– Anayasa mahkemesine 3 üye seçmek,
– Sayıştay başkanına üyelerini seçmek,
– Rütbe bir yerlerini seçmek,
– Milletlerarası antlaşmalar onaylanmasını uygun bulmak,
– Para basılmasına karar vermek.
– Genel ve özel af ilanına karar vermek (3/5 çoğunluk ile),
– Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına izin vermek.
– Yabancı ülkelere asker göndermek,
– Yabancı ülkelerden gelen askerlerin Türkiye’de kalmasına izin vermek,
– Olağanüstü hal kararlarını onaylamak ve süresini uzatmak,
– Savaşçı ve barışa karar vermek
Anayasanın Değiştirilmesi
Kanunların Teklif Edilmesi ve Görüşülmesi
Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir. 1 milletvekili dahi kanun teklif edebilir.
Kanun tekliflerini Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görüşülme usul ve esasları içtüzükle düzenlenir.
Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce kabul edilen kanunları 15 gün içinde yayımlar.
Cumhurbaşkanı tarafından yayınlanan kanunlar aksi belirtilmedikçe yayımlandığı gün yürürlüğe girer.
Yayınlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne geri gönderir. Cumhurbaşkanınınca kısmen uygun bulunmama durumunda, Türkiye Büyük Millet Meclisi sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir. Bütçe kanunları ve Hükmet abi değildir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu üye tam sayısının salt çoğunluğuyla 301 milletvekili aynen kabul ederse kanun Cumhurbaşkanı da yayımlanır; meclis geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar meclise geri gönderebilir.
Anayasasının Değiştirilmesi, Seçimlere ve Halk Oylamasına Katılma
Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasanın değiştirilmesi hakkında teklifler genel kurulda iki defa görüşülür. Değiştirme teklifini kabulü meclis üye tam sayısının 5’te 3 çoğunluğunun (360 milletvekili) gizli oyuyla mümkündür. Bir başka deyişle 360 oyun altında bir oy verilir anayasa değiştirilemez.
Anayasanın değiştirilmesi hakkında tekliflerin görüşülmesi ve kabulü, bu maddedeki kayıt dışında kanunların görüşülmesi ve kabulü hakkındaki hükümlere tabidir. Cumhurbaşkanı anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderebilir. Meclis, geri gönderilen kanunu, üye tam sayısının 3’te 2 çoğunluğu (400 milletvekili) ile Aynen kabul ederse cumhurbaşkanı Bu kanunu halk oyunu sunabilir.
Meclisce üye tam sayısının 5’te 3’ü 360 milletvekili ile veya üçte ikisinden 400 milletvekili az oyla kabul edilen anayasa değişikliği hakkındaki kanun, Cumhurbaşkanı tarafından meclise iade edilemediği takdirde halk oyuna sunulmak üzere Resmi Gazetede yayınlanır
Doğrudan veya cumhurbaşkanının iadesi üzerine, meclis üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu 400 milletvekili ile kabul edilen anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya gerekli görülen maddeleri Cumhurbaşkanı tarafından halk oyuna sunulabilir. Halk oylaması nasıl sunulmayan anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya ilgili maddeler resmi gazetede yayınlanır. Halk oyununa sunulan anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların yürürlüğe girmesi için, halk oylamasında kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların kabulü sırasında, halk oylamasına sunulması anayasanın değiştirilen hükümlerinden, hangilerinin birlikte hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara Bağlar. Halk oylamasında milletvekili ve genel ve ara seçimlerine ve mahalli genel seçimlere iştiraki temin için, kanunla para cezası dahil gerekli her türlü tedbir alınır.
Yürütme
Cumhurbaşkanı Olabilme Koşulları
– Türk vatandaşı olmak
– 40 yaşını doldurmuş olmak
– Yükseköğretim mezunu olmak
– Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasında doğrudan halk tarafından seçilir.
Cumhurbaşkanlığına Aday Gösterilme
Görev süresi 5 yıldır.
Bir kimse en az iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir.
Cumhurbaşkanlığı Seçim Dönemi
Cumhurbaşkanı ve TBMM’nin görev sürelerinin dolmasından önce son pazar günü oy verme günüdür. Görev süresi, Birlikte yapılan bir önceki seçim tarihi esas alınarak belirlenir. Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak 60 gün sürenin ilk günü seçimin başlık tarihidir.
Seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Bu karar 48 saat içinde resmi gazetede yayınlanarak ilan edilir. Cumhurbaşkanlığı makamının Herhangi bir nedenle boşalması ve genel seçimi bir yıl veya daha az süre kalması halinde Cumhurbaşkanı seçimi makamını boşaldığı günden sonra gelen 60 günü takip eden ilk pazar günü TBMM genel seçimi ile birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanlığı makamının Herhangi bir nedenle boşalması ve genel seçimi bir yıldan fazla süre kalması halinde Cumhurbaşkanı seçimi, makamın boşaldığı günden sonra gelen 45 gün içimdeki son pazar günü yapılır.
Cumhurbaşkanlığı Seçimi
– Cumhurbaşkanlığı seçimi en çok iki turda genel oy ile yapılmaktadır.
– 1. turda geçerli Oyların salça olduğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilir ve 2. tura gidilmez.
İlk Oylamada bu çoğunluk sağlanmazsa bu oylamayı izleyen ikinci pazar gününden ikinci oylama yapılır. Bu oylama ya, ilk Oylamada en çok oy almış iki adaya katılır ve bu turda geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.
– İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliliğini kaybetmesi yahut çekilmesi gibi durumlarda ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır.
– İkinci oylamaya tek adaya katılması halinde bu oylama referandum şeklinde yapılır.
– Aday, geçerli Oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.
– Eğer geçerli oyu almazsa Yani referandumda hayır oyları fazla çıkarsa aday belirleme süreci ile seçimin tekrarlanması çalışmaları başlar.
Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri
– Devlet başkanı sıfatı ile Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk milletinin birliğini temsil eder.
– TBMM’yi gerekli durumlarda toplantıya çağırmak
– TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek
– Kanunları yayımlamak
– Kanunları yeniden incelenmek üzere TBMM’ye geri göndermek.
– Gerekli durumlarda TBMM’nin açılış günü açılış konuşması yapmak
– Anayasa değişikliğine dair yasaları gerekli durumlarda halkoyuna sunmak
– Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmelik çıkarmak
– Sürekli hastalık, yaşlılık sebebi ile af ilan etmek
– Milletlerarası antlaşmaları onaylamak
– Devlet denetleme kurulu üyelerini seçmek
– Genelkurmay başkanını atamak
– Milli Güvenlik Kuruluna başkanlık etmek
– Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek.
– TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanlığını temsil etmek
– Anayasa mahkemesine üye seçmek (12)
– Danıştay’a üye seçmek (1/4)
– Hâkimler Savcılar Kurulu‘na üye seçmek (4)
– Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve vekilini seçmek
Cumhurbaşkanı Cezai Sorumluluğu
– Cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önerge ile soruşturma açılması istenebilir.
– Meclis önergeyi en geç 1 ay içinde görüşür ve üye tam sayısının
– 3/5’inin gizli oyu ile soruşturma açılmasına karar verilebilir.
– 15 kişilik komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon soruşturma sonucunu belirten raporunu 2 ay içinde TBMM Başkanlığına sunar.
– Soruşturmanın bitmemesi durumunda ek 1 aylık süre istenebilir.
– Rapor başkanlığa verildikten itibaren 10 gün içinde dağıtılır, dağıtımdan itibaren 10 gün içinde genel kurulda görüşülür.
– TBMM, üye tam sayısının 2/3 gizli oyu ile Yüce Divana sevk kararı alabilir.
– Yüce Divan, yargılamayı 3 ay içerisinde tamamlar. Tamamlanamazsa ek 3 ay süre verilir. Yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır.
Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar
– Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı ile bakanları atayabilir. – Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar Birgül milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından – Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekilleri gibi Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde Ant içerler. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
– Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleri ile ilgili suç işledikleri iddiası ile meclis soruşturması açılabilir.
– Bu kişilerin görevde bulundukları sürede, görevleriyle ilgili işledikleri iddia edilen suçlar bakımından, görevleri bittikten sonra da Meclis soruşturma açılabilir.
– Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçlan mahkum edilen Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanın görevi sona erer. – Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, görevi ile ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır.
– Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile Merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenir. Şu an 16 tane bakanlık bulunmaktadır
Cumhurbaşkanlığına Vekalet
– Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması durumunda 45 gün içinde cumhurbaşkanı seçimi yapılır.
– Yenisi seçilene kadar cumhurbaşkanı yardımcısı cumhurbaşkanına vekalet eder.
– Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması ve TBMM genel seçimlerine 1 yıl ya da daha az bir zaman kalmış ise boşaldığı günden sonra gelen 60. günü takip eden ilk pazar günü cumhurbaşkanlığı seçimi, TBMM genel seçimi ile birlikte yapılır.
Devlet Denetleme Kurulu
– Devlet Denetleme Kurulu; idarenin hukuka uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesini sağlanması amacıyla, Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulmuştur.
– Sadece yargı organlarını denetleyemez. Devlet denetleme kurulunun başkan ve üyeleri, Cumhurbaşkanınca atanır. Kurul 9 üye ve bir başkandan oluşur.
Başkomutanlık ve Genelkurmay Başkanlığı
Milli güvenliğin sağlanmasından ve silahlı kuvvetlerinin yurt savunmasını hazırlanmasından, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne karşı, Cumhurbaşkanı sorumludur.
Cumhurbaşkanınca atanan Genelkurmay Başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir.
Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi cumhurbaşkanı tarafından doğrudan anayasadan alınan yetkiye dayanarak yapılan bir düzenleyici işlemdir.
Olağan Dönem Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
– Kişisel haklar ve siyasi haklar düzenlenemez.
– Sadece sosyal ve ekonomik haklar düzenlenebilir.
– Yargı yolu açıktır, yer Anayasa mahkemesidir.
OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
– Temel hak ve hürriyetler düzenlenebilir. (Çekirdek haklar hariç)
– Yargı yolu kapalıdır.
Yönetmelikler
– Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri, kendi görev alanlarında ilgilendiren kanunların ve – Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler.
– Tüm yönetmeliklerin resmi gazetede yayınlanması şart değildir.
– Hangi yönetmeliklerin resmi gazetede yayınlanacak kanunda belirtilir.
– Eğer yönetmelikler resmi gazetede yayımlanırsa yayımlandığı gün yürürlüğe girer.
– Yönetmeliklerin yargısal denetimi kural olarak idare mahkemelerince yapılmaktadır. Ancak ülke çapında uygulanacak yönetmeliklerin yargısal denetimi Danıştay tarafından yapılır.
Milli Güvenlik Kurulu
Milli Güvenlik Kurulu; cumhurbaşkanının başkanlığında;
Cumhurbaşkanı yardımcıları
Adalet bakanı
Milli Savunma Bakanı
İçişleri Bakanı
Dışişleri Bakanı
Genelkurmay Başkanı
Kara Kuvvetleri Komutanı
Deniz Kuvvetleri Komutanı
Hava Kuvvetleri Komutanı’ndan kurulur.
– MGK genel sekreter Milli Güvenlik kuruluna üye değildir Ancak toplantılara katılır, üye olmadığı için oy kullanamaz.
– Milli Güvenlik Kurulu olan olarak iki ayda toplanır.
– Milli güvenlik kurulunun kararları bağlayıcı değil, tavsiye niteliğindedir.
– Milli Güvenlik Kurulu; devletin Milli Güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulaması ile ilgili alınan tavsiye kararları ve gerekli koordinasyonunun sağlanması konusundaki görüşlerini cumhurbaşkanına bildirir.
– Kurulun, devletin varlığı ve bağımsızlığı, ülkenin bütünlüğü ve bölünmezliği, toplumun huzur ve güvenliğinin korunması hususunda alınması zorunluluğu gördüğü tedbirlere ait kararlar cumhurbaşkanımızı değerlendirilir.
– Milli güvenlik kurulunun gündemi; Cumhurbaşkanı yardımcıları ve genelkurmay başkanının önerileri dikkate alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir.
– Cumhurbaşkanı katılmadığı zamanlar Milli Güvenlik Kurulu Cumhurbaşkanı yardımcısının başkanlığında toplanır.
– Milli Güvenlik Kurulu genel sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.
Olağanüstü Hal Yönetimi
Cumhurbaşkanı;
Savaş hali,
Savaş gerektirecek durumun baş göstermesi ,
Ayaklanma, vatan ve Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma,
Ülkenin ve milletin bölünmesi içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerini yaygınlaşması,
Anayasal düzeni ve temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerini ortaya çıkması
Şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması,
Tabii afet,
Tehlikeli salgın hastalık
Ağır ekonomik bunalımın,
Ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi 6 ay geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edilebilir.
Olağanüstü hal ilanı kararı verildiği gün resmi gazete yayınlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onayına sunulur.
Yargı
Genel Hükümler
Mahkemelerin Bağımsızlığı
Hakimler, görevlerinde bağımsızdırlar; anayasa kanununa ve hukuka uygun olarak vicdanı kanaatlerine göre hüküm verirler.
Hiçbir organ, makam, Merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz.
Görülmekte olan bir dava hakkında yasama meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunamaz.
Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, Mahkeme kararını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.
Hakimlik ve Savcılık Talimatı
Hakimler ve savcılar;
– az olunamaz,
– kendileri istemedikçe anayasa da gösterilen yaştan önce emekliye ayrılamaz,
– bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamaz.
Hakimlik ve Savcılık Mesleği
Hakimler ve savcılar adli ve idari yargı hakim ve savcıları olarak görev yaparlar bu görevler meslekten hakim ve savcılar eliyle yürütülür.
Hakimler, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre görev ifa ederler.
Hakimler ve savcılar 65 yaşını bitirinceye kadar hizmet görürler; asgari hakimlerin yaş haddi, yükselme ve emeklilikleri kanunda gösterilir.
Hakimler ve savcılar, kanunda belirtilenlerden başka, resmi ve özet hiçbir görev alamazlar. Hakimler ve savcı idari görevleri yönünde Adalet Bakanlığı’na bağlıdırlar.
Duruşmaların Açık ve Kararların Gerçekçeli olması
Mahkemelerde duruşmalar herkese açık açıktır.
Duruşmaların bir kısmını veya tamamının kapalı yapılmasına Ancak genel ahlakın ve yak kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hallerde karar verilebilir.
Küçüklerin yargılanması hakkında kanunla özel hükümler konulur.
Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.
Davalarının en az giderle ve mümkün olan suretle sonuçlandırılması, yargının görevidir.
Mahkemelerin Kuruluşu
Mahkemelerin kuruluşu ve görev yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir. Disiplin Mahkemeleri dışında asgari mahkemeler kurulamaz.
Ancak savaş halinde askeri kişilerin görevleri ile ilgili olarak istedikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkemeler kurulabilir.
Adalet Hizmetlerinin Denetimi
Adalet hizmetleri ile savcıların idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığı önce denetimi, adalet müfettişleri ile hakim ve savcılık mesleğinden olan iç denetçiler; araştırma, inceleme ve soruşturma işlemleri ise adalet müfettişleri eliyle yapılır buna İlişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir
Yargısal Kuruluşlar
1982 anayasasında yargı bölümünde düzenlenmesine rağmen mahkeme ya da yüksek mahkeme niteliğinde olmayan kuruluşlar vardır Bunlar Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştaydır.
Yüksek Mahkemeler
1982 Anayasası’nda yapılan 2017 yılı değişikliklerine göre asgari mahkemeler kapatılmıştır Buna göre yüksek mahkemeler şunlardır:
– Anayasa Mahkemesi
– Yargıtay
– Danıştay
– Uyuşmazlık mahkemesi
Anayasa Mahkemesi
Kuruluşu
Anayasa Mahkemesi 15 üyeden kurulur Türkiye Büyük Millet Meclisi iki üyeyi Sayıştay genel kurulunun kendi başkan ve üyeler arasında her boş yer gösterecekler üçer aday isimden bir üye ise bara başkalarını serbest avukatlar arasından gösterecekler üç aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçer.
Anayasa Mahkemesine Üye Olma Koşulları
– Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için 45 yaşını doldurulmuş olmak gerekir.
– Anayasa Mahkemesi üyeleri için emeklilik yaşı 65’tir.
– Yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış olması gerekir.
– Avukatların en az 20 yıl fiilen avukatlık yapmış olması gerekir.
– Üst kademe yöneticilerin yükseköğrenim mezunu ve en az 20 yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış olması gerekir.
– Birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dâhil en az 20 yıl çalışmış olması gerekir.
– Anayasa Mahkemesi üyeliği; bir üyenin meslekten çıkarılmayı gerektirecek bir suçtan hüküm giymesi durumunda kendiliğinden; görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceğinin kesin olarak anlaşılması durumunda üye tam sayısının salt çoğunluğu ile sona erer.
Çalışma ve Yargılama Usulü
Anayasa Mahkemesi, 2 bölüm ve genel kurul halinde çalışır. Bölümler, başkan vekili başkanlığında 4 üyenin katılımıyla toplanır. Genel kurul u, mahkeme başkanının veya başkanının belirleyeceği Başkan vekilinin başkanlığında En az 10 üye ile toplanır. Bölümler ve Genel Kurulu kararlarını saz çoğunlukla alır bireysel başvuruların kabul edilebilirlik incelemesi için komisyonlar oluşturulabilir. Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara iptal ve itiraz davaları ile Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara Genel Kurulca bakılır, bireysel başvurular ise bölümlerde karara bağlanır.
Anayasa Mahkemesinin Görev ve Yetkileri
– Anayasa Mahkemesi, kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi,. tüzüğünün – Anayasa’ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler.
– Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler.
– Bireysel başvuruları karara bağlar.
– Siyasi partilerin mali denetimini yapar.
– Siyasi partilerin kapatılması davalarına bakar.
– Dokunulmazlığın kaldırılması ve milletvekilliğinin düşürülmesi kararlarına karşı yapılan iptal istemlerini karar bağlar.
– Anayasa Mahkemesi başkanını üye tam sayısının salt çoğunluğunun oyu ile seçer.
– Kendi üyeleri arasından Uyuşmazlık Mahkemesine başkan seçer.
– Yüce Divan sıfatıyla Anayasa’da belirtilen kimseleri yargılar.
– Anayasa ile verilen diğer görevleri de yerine getirir.
Yüce Divanında Yargılananlar
Anayasa Mahkemesi; Cumhurbaşkanlığı, Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanımız, Cumhurbaşkanı yardımcılarını Birgül bakan varır, Anayasa Mahkemesi başkanı ve üyeleri, Yargıtay ve Danıştay Başkan Üyeleri ve başsavcılarını, Yargıtay Cumhuriyet başsavcı vekilini, Genelkurmay Başkanı, Kara Kuvvetleri Komutanı, Hava Kuvvetleri Komutanı birbirlerine Kuvvetleri Komutanı ve üyelerinin görevleri ile ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
Yüce Divanda, savcılık görevini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Yargıtay Cumhuriyet başsavcı vekili yapar.
Bireysel Başvuru
Herkes Birgül anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin Kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır. Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlar da inceleme yapılamaz. Bireysel başvuruya İlişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.
Yargıtay
Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar nokta Yargıtay üyeleri, 1 sınıfa ayrılmış adli yargı hakim ve cumhuriyet savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından hakimler ve savcılar kurulunca üye tam sayısını saz çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilir. Yargıtay üyeleri 12 yıl içinde seçilir. Görev süresi olan üyeler tekrar seçilemez. Yargıtay 1 başkanı, 1 başkan vekilleri ve daire başkanları kendi üyeleri arasına Yargıtay genel kurulunca üye tam sayısını saz çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilebilirler; süresi bitenler yeniden seçilebilirler. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet başsavcı vekili, Yargıtay genel kurulunun kendi üyeleri arasından gizli oyla belirleyeceği Beşer aday arasında Cumhurbaşkanı tarafından 4 yıl içinde seçilirler nokta süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
Danıştay
Danıştay bir gün idari mahkemelerce verilen kanun başka bir idari yargı Meclisine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciisidir.
Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
Danıştay davaları görmek kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlanma ve sözleşmeleri hakkında 2 ay içinde düşüncesini bildirmek idari uzlaşmazlıkları çözmek ve kanunla gösterilen diğer işleri yapmakla görevlidir.
Danıştay üyelerinin dörtte üçü birinci sınıf idari yargı hakim ve savcıları ile bu mesleklerin sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Kurulu; dörtte biri, nitelikleri kanunda belirtilen görevler arasından Cumhurbaşkanı; tarafından seçilir. Danıştay üyeleri 12 yıl için seçilir. Görev süresi dolan üyeler tekrar seçilemez.
Danıştay Başkanı, başsavcı, baş kan vekilleri ve daire başkanları, kendi üyeleri arasından danışta genel kurulunca üye tam sayısının saz çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilirler. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
Uyuşmazlık Mahkemesi
Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı merciileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.
Uyuşmazlık Mahkemesinin kuruluşu, üyelerinin nitelikleri ve seçilmeleri ile işleyişi kanunla düzenlenir.
Bu mahkemenin Başkanlığını Anayasa Mahkemesince, kendi üyeleri arasından görevlendirilen üye yapar.
Uyuşmazlık Mahkemesi bir başkan altı asıl ve altı yedek üyeden oluşur.
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu
– 13 üyesi vardır.
– 7 üye TBMM tarafından 4 üye Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
– Başkanı adalet bakanıdır
– Adalet bakanı yardımcısı
– Üyeler 4 yıl için seçilir. Görevi bitenler yeniden seçilebilir.
– HSK,
Adli ve idari yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama, geçici yetki verme, nakletme, yükseltme, birinci sınıfa ayırma, kadro, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma işlemlerini yerine getirir.
Sayıştay
Merkezî yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idarelerinin bütün gelir giderlerini ve mallarını TBMM adına denetleyen ve inceleyen kurumdur.
– Mali denetim kuruluşudur.
– Denetimlerini TBMM adına yapar.
– Üyeleri ve başkanı TBMM tarafından seçilir
Yargı Denetiminde Tabi Olmayan Durumlar ve İdari İşlemler
– Olağanüstü hal döneminde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
– İnkılap kanunları
– Yüksek Seçim Kurulu kararları
– Tahkim Kurulu kararları
– Kamu Görevlileri Hakem Kurulu
– Yüksek Hakem Kurulu
– 3 istisnası hariç parlamento kararları
– Hakimler ve Savcılar Kurulunun meslekten ihraç dışındaki kararları
