KPSS 19. Yüzyıl Osmanlı Devleti Dağılma Dönemi Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Tarih Konu Anlatımı, KPSS Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Konu Anlatımı, 19. Yüzyıl Osmanlı Devleti Dağılma Dönemi Konu Anlatımı, 19. Yüzyıl Osmanlı Devleti Dağılma Dönemi Konu Anlatımı

19. Yüzyıl Siyasi Tarihi

Milliyetçilik İsyanları

Sırp İsyanı

Milliyetçilik fikrinin etkisi ile Osmanlı Devleti’ne karşı isyan eden ilk azınlık Sırplar olmuştur.

Milliyetçilik akımının yayılması ve Rusya’nın kışkırtmaları sonucu Sırplar Kara Yorgi önderliğinde isyan etmişlerdir.
Osmanlı Devleti isyanı bastırmış; Ancak Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda Rusya ile imzalanmış olan Bükreş Antlaşması ile Sırplar birtakım imtiyazlar elde etmişlerdir.

Sırp İsyanı’nın başarısız olmasının en önemli sebebi; Meternik Sistemi nedeniyle Avrupa Devletler tarafından desteklenmemesidir.

1812 Bükreş Antlaşması ile, Sırplar bazı imtiyazlar elde etmiştir.

DİKKAT: Bükreş Antlaşması ile ilk kez bir azınlık bazı ayrıcalıklar elde etti. Bu da diğer Balkan uluslarının cesaretlenmelerine ve yeni isyanlara sebep oldu.

1829 Edirne Antlaşması ile, Sırplar özerklik kazanmıştır.

1878 Berlin Antlaşması ile, Sırplar bağımsız olmuştur.

Yunan İsyanı

Rumlar 1820’de Eflak’ta 1821 yılında ise Mora’da ayaklanma çıkarmışlar fakat sonuç alamamışlardır. Mora isyanının Mehmet Ali Paşa’nın yardımıyla bastırılması İngiltere, Fransa ve Rusya’nın tepkisine neden olmuştur. Bu üç devletin Yunanistan’ın bağımsızlığını istemeleri ve Osmanlı Devleti’nin de bu isteği reddetmesi üzerine Osmanlı ve Mısır donanmaları 1827’de Navarin’de yakılmıştır.

1828- 1829 yılında yapılan Osmanlı – Rus Savaşı sonunda imzalanan 1829 Edirne Antlaşması ile Yunanistan bağımsızlığını ilan etmiştir.

Mısır Meselesi

– Yunan isyanı sırasında Mora Valiliğinin kendisine verilmesi karşılığında Osmanlı Devleti’ne yardım eden Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın beklediğini alamaması üzerine çıkarmış olduğu isyandır.

– Yunanistan’ın bağımsız olması sonucunda Mora elden çıkmıştır. Osmanlı Devleti, Mora’nın yerine Suriye ve Girit valiliklerini isteyen Mehmet Ali Paşa’nın isyanını Avrupalı devletlerin yardımı ile bastırabilmiştir.

– Osmanlı Devleti’nin iç sorunu olarak başlayan Mısır Meselesi Avrupalı devletlerin karışması nedeniyle
uluslararası bir sorun hâline gelmiştir.

Kütahya Antlaşması

– Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak $am Valiliği, oğlu İbrahim Paşa’ya Adana Muhassıllığı ve Cidde valiliği verilmiştir.
– II. Mahmut, Mısır valisinin yeni bir isyan çıkarmasından çekindiği için ve İngiltere ile Fransa’nın iki yönlü politikalarının da etkisi ile Rusya’ya yaklaşmış ve Rusya ile Hünkâr İskelesi Antlaşması’nı imzalamıştır.

Hünkar İskelesi Antlaşması

Antlaşmaya göre;

– Osmanlı Devleti saldırıya uğrarsa Rusya Osmanlı Devleti’ne yardım edecektir.
– Rusya’nın herhangi bir saldırıya uğraması durumunda ise Osmanlı Devleti Boğazları kapatacaktır.
– Antlaşma sekiz yıl geçerli olacaktır.

Rusya’ya verilen haklardan dolayı İngiltere ve Fransa durumdan rahatsız olmuş böylece Boğazlar Sorunu ortaya çıkmıştır. Bu antlaşma Osmanlının Boğazlar üzerindeki egemenlik haklarını kullandığı son antlaşmadır.

Balta Limanı Ticaret Antlaşması

Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında imzalanmıştır. Osmanlı Devleti İngiltere’nin desteğini almayı amaçlamıştır.

Antlaşmaya göre;
– İç ticarete Osmanlı vatandaşlarının yanı sıra İngilizlerin de katılması,
– İngilizlerin iç gümrük vergisinden muaf tutulması,
– %3 olan gümrük vergisinin ihracatta %12, ithalatta %5 olması kararları alınmıştır.

Bu antlaşma ile İngiltere’ye verilen haklar daha sonra diğer Avrupa devletlerine de verilmiş, böylece Osmanlı Devleti
Avrupa’nın açık pazarı hâline gelmiş ve yarı sömürge durumuna düşmüştür.

Londra Konferansı – 1840

Rusya’nın Boğazlar aracılığı ile Akdeniz’e inerek İngiliz sömürgelerine giden yollan kapatabileceği endişesine kapılan İngiltere Misır Meselesi’ni uluslararası alanda çözmek amacıyla Londra Konferansi’nın toplanmasını sağlamıştır.
İngiltere, Avusturya, Prusya, Osmanlı Devleti ve Rusya’nın katılımıyla toplanan konferansta,

– Mısır’ın Osmanlı toprağı sayılması, yönetiminin ise babadan oğula geçmek üzere Kavalalı Mehmet Ali Paşa’ya bırakılması,
– Mısır’ın Osmanlı Devleti’ne vergi ödemeye devam etmesi,
– Suriye, Adana ve Girit valiliklerinin Osmanlı Devleti’ne bırakılması kararlar alınmıştır.

Londra Konferansı ile Mısır Meselesi uluslararası alanda çözüme kavuşturulmuştur.

Boğazlar Sorunu

Londra Boğazlar Sözleşmesi (1841)

Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın süresi bitmek üzereyken, Mısır Sorunu’ nun çözümünde Osmanlı Devleti’ne yardım eden Avrupalı devletler boğazların durumunu görüşmek için yeni bir konferansın toplanmasını istemişlerdir.
Konferansa katılan ülkeler İngiltere, Rusya, Fransa, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti’dir. Konferansın sonucunda Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır.

Sözleşmenin maddeleri;

– Boğazlar, Osmanlı Devleti egemenliğinde kalacak,
– Boğazlar, savaş zamanında bütün devletlere kapalı olacak.

ÖNEMİ: 

– Boğazlar, ilk kez uluslararası statüyü bu sözleşme ile kazanmıştır.
– Bu sözleşme ile Rusya’nın Akdeniz’e inmesi engellenmiş oldu.
– Rusya, Hünkâr İskelesi Antlaşması ile elde etmiş olduğu ayrıcalıkları kaybetmiştir. Bu da Kırım Savaşı’na neden olmuştur.
– Sözleşmeden en karlı çıkan İngiltere ve Fransa olmuştur.

Kırım Savaşı

Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yaşanan Kırım Savaşı’na Avrupalı devletler; Akdeniz ve Hindistan’daki çıkarlarını korumak amacıyla Osmanlı Devleti’nin yanında katılmışlardır. Osmanlı Devleti ilk kez bu savaş sırasında İngiltere’den borç almıştır.

Bu savaş sonucunda Rusya mağlup olmuş ve Paris Antlaşması imzalanmıştır.

1856 Paris Antlaşması

– Her iki taraf işgal ettiği yerlerden çekilecek.
– Karadeniz tarafsız olacak. (Osmanlı’yı galip devletten mağlup devlete düşüren maddedir)
– Boğazlar, Londra Konferans’ına göre devam edecek.
– Kudüs’ün bakımı Avrupalı devletlere bırakıldı. Herkes sırasıyla bakacak. İlk bakan devlet Fransa’dır.
– Eflak ve Boğdan özerk olacak.
– Osmanlı, bu antlaşmada Avrupalı devlet statündedir ve toprak bütünlüğü korunmuştur.
– Osmanlı ilk kez kapitülasyonların kaldırılması talebinde bulundu.

1877 -1878 Osmanlı – Rus Savaşı (93 Harbi)

Tersane konferansı kararlarının kabul edilmemesi,
Meşrutiyet ile isyanların azalması,
Rusların tekrar boğazlarda söz hakkı istemesi sebepler arasındadır.
Ruslar, Batı’da Eflak – Boğdan – Plevne – Yeşilköy (İstanbul) bölgelerini işgal etti. Bu işgalleri Gazi Osman Paşa karşıladı.
Rusları, Doğu’da Kars – Ardahan – Batum – Erzurum bölgelerini işgal etti. Bu işgalleri Gazi Ahmet Muhtar karşıladı.
Doğu’da ki bu savaşlarda Aziziye Tabyaları kuruldu.
Nene Hatun, bu savaşta boy göstermiştir.
Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre kitabı 93 Harbi dönemini konu almaktadır.
Batı’dan büyük miktarda göç aldık. (93 Muhacirleri)

1878 Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması

– Büyük bir Bulgaristan Krallığı kurulacak,
– Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız olacaktır.
– Kars, Ardahan, Batum (Evliye-i Selase) ve Doğubeyazıt Rusya’nın olacak,
– Bosna Hersek’e özerklik verilecek,
– Osmanlı Devleti, Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecek,
– Girit ve Ermenilerin bulunduğu yerlerde ıslahatlar yapılacak.

1878 Berlin Antlaşması

– Osmanlı – Rusya – İngiltere arasında gerçekleşti.
– Bulgar Krallığı’nın kurulmasına karar verildi. Osmanlı’ya bağlı olacak ve yöneticisini Osmanlı atayacak. (İlk atanan prens Aleka Paşa‘dır)
– Romanya – Sırbistan ve Karadağ bağımsız oldular.
– Bosna – Hersek özerk oldu.
– Ruslara tazminat verildi.
– Kars – Ardahan ve Batum, Ruslara verildi.
– Doğu Beyazıt, Osmanlı’da kaldı.
– Rumlara ve Ermenilere ıslahatlar yapıldı. (İlk kez Ermeni Sorunu uluslararası bir belgede geçti)

KPSS Ortaöğretim Tarih Konuları için tıklayınız.