Söz sanatları özellikle şairler tarafından etkili ve güzel söz söyleyebilmek amacıyla kullanılmıştır. 7. sınıf Türkçe dersi öğretim programında yer verilen söz sanatları benzetme, kişileştirme, konuşturma, abartma ve zıtlık’tır.

Söz Sanatları

• Benzetme
• Kişileştirme
• Konuşturma
• Abartma
• Zıtlık

Benzetme

Benzetme sanatı bir şeyin niteliğini daha etkili anlatmak için kullanılır. Bir şeyin özelliğini anlatmak için o özelliği taşıyan başka bir şey örnek olarak gösterilir.

Benzeyen: Zayıf unsur
Kendisine Benzetilen: Güçlü unsur
Benzetme Yönü: Aktarılan yön
Benzetme Edatı: Gibi, kadar, andırmak vb.

Örnek:

Saçları        kar         gibi               beyazlamış.
Benzeyen      K. Benzetilen      Benzetme Edatı      Benzetme Yönü

Örnek:

İşçiler arı gibi çalıştılar.
Buz gibi havada dışarı çıktık.

Örnek:

“Bin atlı, akınlarda çocuklar gibi şendik;
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik!”  _{Yahya Kemal Beyatlı}

Benzeyen: Bin atlı
Kendisine Benzetilen: Çocuklar
Benzetme Yönü: Neşe
Benzetme Edatı:  Gibi

Kişileştirme

Sadece insanın yapabileceği davranışların ya da sadece insana ait birtakım özelliklerin insan dışı varlıklara aktarılmasına dayalı söz sanatıdır. “Kişileştirme” demek, insan olmayan bir varlığa “kişi özelliği verilmesi” demektir.

Örnek:

“Ağlama karanfil, beni de ağlatma
Sil gözyaşlarını” _{Eşref Ziya Terzi}

Örnek:

Sessizce fısıldıyordu rüzgar.

Örnek:

“Öte yakadaki yaz, pilisini pırtısını yeni toplamış, bir kenara, oldukça mahzun bir göçmen gibi oturmuştu.”
(Sait Faik Abasıyanık)

Konuşturma

İnsan dışındaki varlıkları konuşturma sanatıdır. İnsan dışındaki varlıkların ağzından söz söylenerek, onlara söz söyleterek konuşturma yapılır.

Örnek:

“Sordum sarı çiçeğe
Annen baban var mıdır?”

Örnek:

“Küçük bir çeşmeyim yurdumun,
Unutulmuş bir dağında,
Hiç kesilmeyecek suyum,
Yıldızların aydınlığında.”
(Cahit Külebi)

Abartma

Abartma sanatı, bir durumu gerçekte olduğundan daha önemli göstermek için yapılır. Abartmadan söz edebilmemiz için gerçeğin mantık sınırlarına sığmayacak şekilde büyütülmesi gerekir.

Örnek:

“Bir ah çeksem dağı taşı eritir
Gözüm yaşı değirmeni yürütür
Bu hasretlik beni dahi çürütür
Bana sıla da bir, gurbet il de bir”
(Karacaoğlan)

Karacaoğlan bu dizelerde yaşadığı memleket özlemini abartarak anlatmış. Çünkü gerçekte ah çekmek dağları eritemez, gözyaşları değirmeni yürütemez.

Örnek:

Oyuncağı kırılan çocuğun gözyaşları sele dönmüştü.
Yorgunluktan bacaklarımın bağı kesildi.

Zıtlık (Tezat)

Zıt anlamlı sözcüklerin veya kavramların aynı ifade içinde uyum hâlinde kullanılmasıdır. Zıtlık sanatı çoğunlukla şiirlerde kullanılan bir söz sanatıdır. Sanatçılar sözcüklerin zıtlıklarından yararlanarak etkili anlatımlar yapabilmek için bu söz sanatını kullanırlar.

Örnek:

“Kendinle baş başa yaşamak istersen
Pırıl pırıl yanan karanlıklara dal”

Örnek:

Sana çirkin dediler, düşmanı oldum güzelin.

7. Sınıf Türkçe Konuları için tıklayınız