6. Sınıf Yeryüzünde Yaşam Konu Anlatımı
6. sınıf konu anlatımları. 6. sınıf Yeryüzünde Yaşam Konu Anlatımı. 6. sınıf sosyal Bilgiler, 6. sınıf sosyal Bilgiler konu anlatımı, 6. sınıf Yeryüzünde Yaşam Konu Anlatımı işte yazımızda.
Yeryüzünde Yaşam
- Dünya’nın Neresindeyiz?
- Ülkemizin Coğrafi Özellikleri
- Ülkemizin Beşerî Coğrafyası
- Farklı İklimler Farklı Yaşamlar
Dünya’nın Neresindeyiz?
Paralel: Ekvatora paralel birer derecelik açılarla çizilen doğudan batıya uzanan hayali çizgilere paralel denir.
Paralellerin Özellikleri:
– Başlangıç paraleli ekvatordur (0 derece). Ekvator en büyük paralel dairesidir. Kutup noktalarına eşit uzaklıktadır.
– Ekvator’un kuzeyinde 90 ve güneyinde 90 olmak üzere toplam 180 paralel vardır.
– İki paralel arasındaki uzaklık eşittir ve 111 kilometredir.
– Paralellerin boyları dünyanın şeklinden dolayı Ekvatordan kutuplara doğru kısalır, kutuplarda nokta halini alır.
Meridyen: Bir kutup noktasından başlayarak diğer kutup noktasında sona eren, ekvator ve paralel dairelerini dik kesen yaylara meridyen denir.
Meridyenlerin Özellikleri:
– Başlangıç meridyeni İngiltere’nin başkenti Londra’daki Greenwich (Grinich) gözlemevinden geçen meridyen kabul edilir ve 0 derece ile gösterilir.
– Başlangıç meridyeninin 180 doğusunda 180 batısında toplam 360 meridyen yayı vardır.
– Meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir ve yarım daire şeklindedir.
– İki meridyen arası mesafe ekvatorda 111 kilometredir, kutuplara doğru azalır.
– İki meridyen arasında 4 dakikalık zaman farkı vardır.
– Aynı meridyen üzerindeki tüm noktalarını yerel saatleri aynı olur.
Coğrafi Konum: Herhangi bir yerin dünya üzerindeki bulunduğu yere coğrafi konum denir.
Coğrafi Konum Çeşitleri:
Matematik (mutlak) Konum: Bir yerin ekvator ve başlangıç meridyenine olan uzaklığına matematik konum denir.
Özel (göreceli) Konum: Bir yerin denizlere, okyanuslara, kıtalara, komşu ülkelere, yeryüzü şekillerine ve ekonomik faaliyet bölgelerine göre konumuna özel konum denir.
Türkiye’nin Matematiksel Konumu
– Türkiye Kuzey Yarım Küre’de, 36-42 Kuzey paralelleri ile, 26-45 derece Doğu meridyenleri arasında yer alır.
– Kuzey Yarım Küre’de ılıman iklim kuşağındadır.
– Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.
– Güneyden kuzeye doğru sıcaklık değerleri azalır.
Türkiye’nin Özel Konumu
– Türkiye Asya ve Avrupa kıtaları arasında yer alır.
– Yükselti batıdan doğuya gidildikçe artar.
– Zengin petrol yataklarına komşudur.
– İstanbul ve Çanakkale Boğazları’na sahiptir.
– Zengin yer altı kaynaklarına ve iklim çeşitliliğine sahiptir
Jeopolitik konum: Bir yerin mutlak ve göreceli konumunun ülkeler arasındaki siyasi ilişkilere yansımasıdır.
– Ülkemiz dünya üzerinde jeopolitik olarak önemli bir yere sahiptir. Dünya siyasetinde gündemde olan Balkanlar, Kafkaslar ve Ortadoğu üçgeninin merkezinde yer almaktadır.
– Akdeniz ve Karadeniz’i birbirine bağlayan İstanbul ve Çanakkale boğazları, Asya ve Avrupa kıtaları arasında köprü vazifesi görmektedir.
– Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin diğer denizlere açılması için İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçmesi gerekmektedir. Ayrıca ülkemizin petrol bakımından zengin olan ülkeler ile sanayisi gelişmiş Avrupa ülkelerini birbirine bağlayan ticaret yolları üzerinde olması önemini artırmıştır.
Kıta: Yeryüzündeki büyük kara parçalarına kıta denir.
Yeryüzünde Asya, Avrupa, Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Antarktika ve Okyanusya olmak üzere yedi kıta
bulunmaktadır.
Okyanus: Kıtalar arasındaki derin çukurlukları dolduran büyük ve tuzlu su kütlelerine okyanus denir.
Yeryüzünde Büyük Okyanus, Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusu olmak üzere üç okyanus vardır.
Ülkemizin Coğrafi Özellikleri
Bir bölgenin yeryüzü şekillerini (dağ, ova, akarsu vb..) gösteren haritalara fiziki harita denir. Fiziki haritalarda kullanılan renkler yeryüzü şekillerinin deniz seviyesinden yüksekliğini ifade eder.
Dağ: Çevresine göre yüksekte kalan, tabandan zirveye doğru yamaçları eğimli yeryüzü şekillerine dağ denir.
Ülkemiz, ortalama yükseltisi fazla ve dağlık, engebeli bir ülkedir. Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerimizin iç kesimleri özellikle ülkemizin doğusu oldukça yüksek, engebeli ve dağlıktır. Genellikle doğu-batı yönünde uzanan dağlar kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı zorlaştırmıştır.
Akarsu: Yeryüzünde belirli bir eğim boyunca sürekli veya zaman zaman akan sulara denir.
Körfez: Denizin, karanın içine doğru sokulduğu büyük girintilere körfez denir.
Yarımada: Üç tarafı sularla çevrili, bir tarafı karayla bağlantılı yeryüzü şekline yarımada denir.
Burun: Kara parçalarının denizin içine doğru uzanmış bölümleridir.
Boğaz: İki denizi birbirine bağlayan dar su geçitleridir. İstanbul ve Çanakkale Boğazları
Doruk: Dağların en yüksek yerlerine doruk denir.
Plato (Yayla): Akarsular tarafından yarılmış yüksek ve geniş düzlüklere plato (yayla) denir.
Vadi: Akarsuların yataklarını derinleştirerek oluşturduğu “U” veya “V” şeklindeki uzun oluklara vadi denir.
Ova: Çevresine göre alçakta olan geniş düzlüklere ova denir
Deniz: Okyanusların karaların içlerine doğru girmiş kollarına deniz denir.
Göl: Karalar üzerindeki dört tarafı kapalı çukurlardaki su birikintilerine göl denir.
Ada: Dört tarafı sularla çevrili kara parçasına ada denir.
Not: Karadeniz ve Akdeniz Bölgesi’nde dağlar kıyıya paralel; Ege Bölgesi’nde kıyıya dik uzanır. Yükseltisi en az olan bölge Marmara; En fazla olan bölge Doğu Anadolu’dur.
İklim Tiplerinin Dağılışını Etkileyen Faktörler:
1- Ekvatora Olan Uzaklık: Ekvatordan uzaklaştıkça sıcaklık azalır. Türkiye ekvatora kutuplardan daha yakın olduğu için Türkiye ılıman iklim kuşağındadır. Ülkemizin güneyi ekvatora yakın olduğu için daha sıcaktır.
2- Dağların Uzanışı: Dağların kıyıya paralel yada dik olması iklimi etkiler. Karadeniz ve Akdeniz’de dağlar kıyıya paralel uzandığı için deniz iklimi iç bölgelere ulaşamaz. Ege Bölgesi’nde dağlar denize dik uzandığı için deniz iklimi iç kesimlere ulaşır.
3- Karasallık: Karalar erken ısınır, erken soğur; denizler geç ısınır, geç soğur. Bu durum kıyılarda ikliminin ılık olmasını sağlar.
4- Yükselti: Türkiye yüksek bir ülkedir, ortalama yükseltisi 1132 metredir. Her 200 metrede sıcaklık 1 derece düşer.
5- Bakı: Dağların güneş ışınlarına göre durumuna bakı denir. Ülkemizde dağların güney yamaçları kuzey yamaçlarından daha çok ısınır.
6- Rüzgarlar: Rüzgarlar geldikleri yerin sıcaklığını taşırlar, sıcak yerlerden gelen rüzgarlar sıcaklığı artırırken; soğuk yerlerden gelen rüzgarlar sıcaklığı azaltır. Ülkemizde güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı yükseltirken, kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürür.
Ülkemizin Beşerî Coğrafyası
Beşeri Coğrafya: İnsanların yeryüzünde yaptıkları değişimleri inceleyen bilime, beşerî coğrafya denir. Beşerî coğrafya; tarım, sanayi, ulaşım, turizm, nüfus, yerleşme ve kentleşme gibi insan faaliyetlerini inceler.
Meriç ve Asi Nehirleri ülke sınırlarımızın dışından gelip ülkemizden geçerek çevremizdeki denizlere dökülür.
Fırat, Dicle, Aras, Kura, Çoruh nehirleri ise ülkemizden doğar başka ülkelerin topraklarında da geçer.
Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Gediz, Göksu, Seyhan, Ceyhan gibi nehirlerimiz ise ülkemiz sınırları içinde akmaktadırlar.
Kaplıca (ılıca) : Yeraltından kaynayarak yeryüzüne çıkan sıcak, şifalı sular üzerine kurulan hamamlara kaplıca denir.
Farklı İklimler Farklı Yaşamlar
Geniş bir coğrafyada uzun yıllar boyunca görülen ortalama hava olaylarına iklim denir.
Havanın birkaç günlük değişimi ise hava durumu olarak adlandırılır.
Dünya’nın farklı yerlerinde farklı iklim çeşitlerinin görülmesi insan hayatlarını farklı çeşitlerde etkilemektedir. İnsanların yeryüzünde dağılışlarını, yiyecek ve giyeceklerini, insanların karakterlerini saç,göz ve ten renklerini, konut tiplerini vb. etkilemektedir.
Dünyadaki Bazı İklimler:
Çöl İklimi: Gündüz çok sıcak, gece çok soğuktur. Kum fırtınalarından korunmak için uzun elbise giyilir, çadırlarda ve göçebe yaşam vardır, su olmadığı için geçim kaynağı hayvancılıktır. En çok deve beslenir. Deve ulaşım ve taşımacılıkta kullanılır.
Kutup İklimi: Kutuplarda görülür, yaz-kış çok soğuktur. Yıllık ortalama sıcaklık -30 0C ile -35 0C arasında seyreder. Soğuktan korunmak için kalın elbiseler giyilir, buzdan evler yapılır, ulaşım aracı olarak köpeklerin çektiği kızaklar ve kar motosikletleri kullanılır, geçim kaynağı avcılık ve balıkçılıktır.
Bu bölgedeki insanlar kışın buzdan ve balina kemiklerinden yaptıkları İgloo denilen kubbeli, geleneksel evlerde yazın ise çadırlarda yaşarlar. Kanada’nın kuzeyi, Alaska, Grönland ve Sibirya’nın doğusunda yaşayan yerli halka Eskimo denir.
Ekvator İklimi: Ekvator çevresinde görülür, yaz-kış çok sıcaktır. Kış ayları yaşanmaz, bütün ihtiyaçlar yağmur ormanlarındaki doğal ortamdan sağlanır. Yaz-kış düzenli bol yağış vardır. Orman ürünleri ve balıkçılık geçim kaynağıdır. Brezilya ve Singapur gibi ülkelerde görülür.
Muson İklimi: Ekvator ile dönenceler arasında görülür, yazlar bol yağışlı, kışlar kuraktır. En önemli geçim kaynağı tarım ve özellikle çeltik tarımıdır, sel baskınları çok yaşanır. Güneydoğu Asya’ya Muson Asya’sı da denir. İklim Hindistan, Bangladeş, Japonya, Çin gibi ülkelerde görülür.
Muson ikliminde yağışların fazla olması pirinç üretimini kolaylaştırır. Mobilya ve gemi yapımında teak adı verilen ağaçlardan faydalanırlar. Konutlarını ahşaptan yaparak çatılarında saz ve kamış kullanmışlardır.
Akdeniz İklimi: Akdeniz iklimi dünyamızın 30 ile 40 enlemleri arasında yer alır. Akdeniz iklimi Mısır, Libya hariç Akdeniz çevresindeki ülkelerde, ABD, Şili, Avustralya, Güney Afrika Cumhuriyeti’nde görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve yağışlı geçer. Yağışlar genellikle yağmur şeklindedir. Yağışlar en fazla kış mevsiminde olur. Yıllık ortalama sıcaklık 15 °C – 20 °C arasındadır. Kışın sıcaklık 0 °C’nin altına nadiren düşer. Doğal bitki örtüsü kuraklığa dayanabilen bodur çalılardan oluşan makidir.
