6. Sınıf Yazım Kuralları Konu Anlatımı

6. sınıf Türkçe dersinde, yazım kurallarını tanıyacak ve bu kuralların günlük yazılı iletişimde nasıl kullanıldığını öğreneceğiz. Büyük harf kullanımı, noktalama işaretleri, kelimelerin ayrı ve bitişik yazımı gibi konulara odaklanarak, yazılı anlatım becerilerimizi geliştireceğiz. Yazım kurallarını doğru bir şekilde uygulamak, ifadelerimizin etkisini artırır ve okuyucuyla daha sağlıklı bir iletişim kurmamıza yardımcı olur.

Yazım Kuralları

• Büyük Harflerin Kullanımı
• Sayıların Yazımı
• Birleşik Kelimelerin Yazımı
• Kısaltmaların Yazım kuralları
• Bağlaç ve Eklerin Yazım kuralları

Türkçenin yazım kuralları TDK (Türk Dil Kurumu) tarafından düzenlenmektedir. TDK tarafından sistemleştirilen bu kurallar dilimizin uzun yıllar boyunca edindiği birtakım nitelikler göz önünde bulundurularak düzenlenmektedir. Bu yüzden Türkçenin bazı kuralları da zaman zaman değişebilmektedir. Bizler, dilimizde zaman zaman yapılan kural değişikliklerini sürekli takip etmek zorundayız. Bu nedenle, yazım kurallarının en doğru biçimi için her zaman “www.tdk.gov.tr” adresine ya da Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanan güncel “Yazım Kılavuzu”na başvurmak gerekir.

Büyük Harflerin Kullanımı

– Cümle, büyük harfle başlar;

Örnek:

Ekim Cumhuriyet Bayramı kocaman bir ömür yaşasak da aslında yaşadığımız ömür bir günden ibarettir.

– İki çizgi arasındaki ara söz ya da açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz:

Örnek:

Küçük bir kafile -iki kadınla birkaç çocuk- yolun başında duruyordu.

– Dizeler büyük harfle başlar:

Örnek:

Ne doğan güne hükmüm geçer,
Ne hâlden anlayan bulunur.

– Kişi adları ve soyadları büyük harfle başlar.

Örnek:

Reşat Nuri Güntekin, Ahmet Arif, Bilge Karasu…

– Kişi adlarından önce gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları, lakaplar büyük harfle başlar:

Örnek:

Topal Çavuş, Binbaşı İhsan, Ali Bey, Nezihe Hanım…

– Cümle içinde, özel adın yerine kullanılan makam ve unvan sözleri büyük harfle başlar:

Örnek:

Bugün Kaymakam  halkla görüşecek.

– Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki,unvan bildiren sözcükler, mektuplarda ve yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar:

Örnek:

Sevgili Kardeşim, Değerli Öğretmenim, Sayın Başkanım…

-Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar:

Örnek:

Karabaş, Sarıkız, Zeytin, Pamuk..

– Millet, boy ve oymak adları büyük harfle başlar:

Örnek:

Türk, Yunan, Tatar, Rus, Kırgız..

– Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar:

Örnek:

Türkçe, İngilizce, Kırgızca…

– Devlet adları büyük harfle başlar:

Örnek:

Türkiye Cumhuriyeti, Azerbaycan..

– Din ve mezhep adları büyük harfle başlar:

Örnek:

Müslüman, Hristiyan, İslam, Hanefi…

– Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar:

Örnek:

Allah, İlah, Tanrı, İsrafil….

– Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.

Örnek:

Kutup Yıldızı, Merkür, Ay, Dünya…

– Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildiklerinde  doğu ve batı sözcüklerinin ilk harfleri büyük yazılır:

Örnek:

Son yıllarda Batı medeniyeti biliminde büyük gelişme gösterdi.

– Yer adları(kıta,bölge, il,ilçe.. vb.) büyük harfle başlar:

Örnek:

Avrupa, Asya, Türkiye, Konya, Ankara, Kulu…..

– Yer adlarında ilk sözcükten sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ vb. tür bildiren ikinci sözcükler büyük harfle başlar:

Örnek:

Erciyes Dağı, Ege Denizi, Sakarya Nehri, Tuz Gölü, Ağrı Dağı…

– Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan,cadde, sokak sözcükleri büyük harfle başlar:

Örnek:

Tunahan Mahallesi,Taksim Meydanı, Atatürk Bulvarı, Susam Sokağı, Uğur Mumcu Caddesi..

– Köprü, saray, köşk, kale, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün sözcükleri büyük harfle başla:

Örnek:

Mostar Köprüsü, Çanakkale Şehitler Anıtı, Çankaya Köşkü, Ankara Kalesi..

– Özel adların yer bildirenlerinde kısalmalı söyleyiş söz konusu olduğunda yer adının ilk harfi büyük yazılır:

Örnek:

Dün Boğaz’da arkadaşlarla çay içtik.
Bu akşam Hisar’da büyük bir konser var.

– Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar:

Örnek:

Türk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Milli Kütüphane, Çankaya Lisesi, Bakanlar Kurulu…

-Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar:

Örnek:

Medeni Kanun, Türk Bayrağı Tüzüğü…

– Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm,kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözcükleri ya da sözleri, asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar:

Örnek:

Türkiye Büyük Millet Meclisi bu yıl çalışmalarına erken başlayacak. Eylülde Meclis ilk toplantısını yapacak.

– Kitap, dergi,gazete ve sanat eserlerinin (tablo , heykeli beste vb.)her sözcüğü büyük harfle başlar.

Örnek:

Sözde Kızlar, Son Kuşlar, Büyük Doğu Ağaç, Millî Gazete, Halı Dokuyan Kızlar, Cumhuriyet..

-Ulusal, resmî ve dînî bayramlarda anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar:

Örnek:

Kurban Bayramı, 29 ekim Cumhuriyet Bayramı, Anneler Günü…

-Kurultay, çalıştay, bilgi şöleni, açık oturum vb. toplantıların adlarındaki her sözcüğün ilk harfi büyük yazılır:

Örnek:

Karahanlı Türkçesi Araştırmaları Çalıştayı, Türk Dünyası Kurultayı Türk dili Şöleni…

-Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar:

Örnek:

Tanzimat Dönemi, İlk Çağ, Lale Devri, Kurtuluş Savaşı, Antik Çağ..

– Özel adlardan türetilen bütün sözcükler büyük harfle başlar:

Örnek:

Türklük, Türkleşmek,Türkçe, Avrupalı, Müslümanlık…

– Yer millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik sözcüklerde sadece özel adlar büyük harfle başlar:

Örnek:

İngiliz anahtarı, Van kedisi, Isparta gülü..

-Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.

Örnek:

29 Mayıs 1453 Salı günü, 29 Ekim 1923, 28 Aralık…
YKS 13 Haziran’da yapılacakmış.

Sayıların Yazımı

Sayılar harfle de yazılabilir.

Örnek:
on beş gün, yirmi beş bin, 23 kişi,66 soru…

– Birden çok sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.

Örnek:

on beş, yirmi yedi, beş yüz altmış vb.

-Para ile ilgili senet, çek vb ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır.

Örnek:

4565(dörtbinbeşyüzaltmışbeş)

– Yüzde ve binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk bırakılmaz.

Örnek:

%80, ‰60 vb…

– Sayılardan oluşan iskanbil oyunlarının adları bitişik yazılır.

Örnek:

ellibir, yirmibir altmışaltı vb…..

-Romen rakamları;tarihî olaylarda, yüzyıllarda ,hükümdar adlarında, tarihlerde (ayları göstermek için) kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sınıflandırılmasında kullanılır.

Örnek:

15.yüzyıl, XI., 1.,…

-Dört yada daha çok basamaklı syaılar, sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayırılarak yazılır ve bu bölümlere nokta konu.

Örnek:

3.476, 55.869 ,1.598.789 vb..

– Sayılardaki kesirler virgülle ayrılır.

Örnek:

3,14; 0,5; 5,26 vb.

-Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir.Rakamla gösterilirse ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır.

Örnek:

1.kat, 1’inci kat; 5. soru, 2. kişi

– Üleştirme sayıları rakamla değil, yazıyla yazılır.

Örnek:

20’şer değil, yirmişer; 2’şer değil, ikişer vb..

– Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır.

Örnek:

8/4 ‘ü(sekiz bölü dördü), 3/2’si (üç bölü ikisi) vb.

ÖNEMLİ: Bir Zorunluluk olmadıkça cümle  rakamla başlamaz.

Birleşik Kelimelerin Yazımı

Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler

– Ses düşmesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır:

Örnek:

cumartesi (cuma ertesi), nasıl (ne asıl), niçin (ne için), kaynana (kayın ana), birbiri (biri biri)…

–  Sözcüklerden her ikisi ya da ikincisi birleşme sırasında anlam değişikliğine uğradığında bitişik yazılır:

Örnek:

rüzgargülü, hanımeli, aslanağzı,delibaş ..

– Bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek ve  yazmak eylemlerinin ”-e,-i” zarf-fiil eklerini almış eylemlerle oluşturduğu birleşikler bitişik yazılır:

Örnek:

çözebilmek, alıvermek, uyuyakalmak, gidedurmak, süregelmek, öleyazmak…

– Birinci ya da ikinci sözcüğü emir kipiyle kurulanlar bitişik yazılır:

Örnek:

albeni, çalçene, dönbaba, kapkaç, kaçgöç vb.

– Sıfat- fiil eklerinden ”-en-r, -er, -,r,-ir,-mez ” ve ”-miş” ekleriyle kurulanlar bitişik yazılır:

Örnek:

alaybozan, gökdelen, akımtoplar, altıpatlar,değerbilmez, cankurtaran…

– İkinci sözcüğü görülen geçmiş zaman eki ”-di” ekiyle kurulanlar bitişik yazılır:

Örnek:

albastı, dedikodu, şıpsevdi, gecekondu,külbastı…

– Somut olarak yer bildirmeyen “alt, üst, üzeri” sözlerinin sona getirilmesiyle oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.

Örnek:

ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı, akşamüzeri, suçüstü…
Hırsız, akşamüstü suçüstü yakalanarak gözaltına alındı.

– Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. sözcüklerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz ad tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.

Örnek:

Akşehir, Eskişehir, Taşlıçay, Elmadağ, Batıkent, Akdeniz, Yeşilırmak…

– İki veya daha çok sözcükten oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır.

Örnek:

Çanakkale, Pınarbaşı, Kabataş…

– Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. sözcüklerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz ad tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.

Örnek:

Akşehir, Eskişehir, Taşlıçay, Elmadağ, Batıkent, Akdeniz, Yeşilırmak…

– Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.

Örnek:

Bayrampaşa, Davutpaşa, Mustafabey, Necatibey…

– Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır.

Örnek:

kuzeybatı, güneydoğu, güneybatı, güneydoğu.

– Ev sözcüğüyle kurulan bileşik sözcükler bitişik yazılır.

Örnek:

aşevi, bakımevi, doğumevi, gözlemevi, orduevi, huzurevi, öğretmenevi…

– Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Örnek:

dershane, beyanname, haramzade…

– ”-zede” ile oluşturulan sözcükler bitişik yazılır:4

Örnek:

afetzede, depremzede, kazazede, selzede vb.

– Farsça kurala göre oluşturulan sözcükler bitişik yazılır:

Örnek:

darıdünya, ehlibeyit, gayrimenkul, gayrimeşru, Kuvayımilliye, Misakımillî..

– Arapça kurala göre oluşturulan  sözcükler bitişik yazılır:

Örnek:

darülaceze, ceffelkalem, şeyhülislam, inşallah, maşallah, velhasıl…

– Müzikte kullanılan makam adları birleşik yazılır:

Örnek:

acembuselik, hisarbuselik, muhayyerkürdi vb..

Kanunda bitişik geçen ya da bitişik olarak tescil ettirilmiş kuruluş adları bitişik yazılır:

Örnek:

İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu..

– Renk adlarıyla oluşturulan bitki, hayvan ve onlara ait hastalık adları bitişik yazılır:

Örnek:

akçaağaç, karadut, alabalık, mavihastalık vb.

Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler

– Yardımcı fiillerle (et-, eyle-, ol-, kıl-) oluşanlarda herhangi bir ses olayı yoksa bu sözcükler ayrı yazılır:

Örnek:

arz etmek, dans etmek, var olmak, yok olmak, alt etmek vb….

– Birleşme sırasında birleşiği oluşturan sözcüklerin hiçbir ya da ikinci sözcüğü anlam değişikliğine uğramışsa bu sözcükler ayrı yazılır:

Örnek:

ada balığı, köpek balığı, ardıç kuşu, meyve sineği, deniz yılanı,dağ keçisi, çörek otu…

– “-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en” sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek:

bakar kör, çalar saat, döner sermaye, güler yüz, koşar adım, yazar kasa, çıkmaz sokak, görünmez kaza, tükenmez kalem, uçan daire…

– “Renk” sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır.

Örnek:

gümüş rengi, portakal rengi, ateş kırmızısı, boncuk mavisi, limon sarısı…

Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,
Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak… (Ahmet Haşim)

– Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır.

Örnek:

açık mavi, açık yeşil, kirli sarı, koyu mavi, koyu yeşil…

– Yer adlarında kullanılan “batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak” kelimeleri ayrı yazılır.

Örnek:

Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Güneydoğu Anadolu, Aşağı Ayrancı, Orta Asya, İç Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu…

Türklerin ana yurdu Orta Asya‘dır.

– Kişi adlarından oluşmuş “mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb.” yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır.

Örnek:

Yunus Emre Mahallesi, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Fevzi Çakmak Sokağı, Koca Mustafapaşa, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Sütçü İmam Üniversitesi…

– “Dış, iç, sıra” sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

Örnek:

çağ dışı, sıra dışı, yasa dışı, ceviz içi, hafta içi, yurt içi, aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra…

– Somut yer belirten alt ve üst sözcükleriyle oluşturulan birleşikler ve terimler ayrı yazılır:

Örnek:

deri altı, su altı, böbrek üstü bezi, tepe üstü vb.

– “Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift” sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

Örnek:

alt yazı, üst kat, ana bilim dalı, ön söz, ön yargı, art niyet, arka plan, yan etki, karşı görüş, iç savaş, dış hat, orta oyunu, sağ açık, sağ bek, peşin hüküm, bir hücreli, iki anlamlı, tek eşli…

Deyimlerin Yazılışı

Deyimler ayrı yazılır.

Örnek:
Devede kulak, çantada keklik, küplere binmek, fark etmek, çam devirmek vb..

İkilemelerin Yazılışı

İkilemeler ayrı yazılır.

Örnek:
ağır ağır, hızlı hızlı, ileri geri, çat pat, eciş bücüş vb..

Kısaltmaların Yazım Kuralları

Bir sözcüğün, terimin ya da özel adın içerdiği harflerden biri ya da birkaçıyla kısaca anlatılmasına ve simgeleştirilmesine kısaltma denir.

– Kuruluş, ülke,kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her sözcüğün ilk harfinin büyük yazılmasıyla yapılır.

Örnek:

TDK( Türk Dil Kurumu), ABD( Amerika Birleşik Devletleri), KB( Kutadgu Bilig), TDED ( Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi)

-Ölçü birimlerinin uluslararası kısaltmaları kullanılır.

Örnek:

cm, kg, m, g, mg vb…

– Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla ölçülerin dışında kalan sözcük ya da sözcük öbeklerinin kısaltılmasında, ilk harfle birlikte sözcüğü oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan; özel ad, unvan ya da rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur.

Örnek:

Alm., Kocatepe mah., As., Dr., sf., ed., kim. vb.

Bağlaç ve Eklerin Yazım Kuralları

Bağlaç olan ”de” nin Yazılışı

Bağlaç olan ”de”, ”da, de” biçiminde her zaman ayrı yazılır.

Örnek:
Bazen en yakınımızdakileri de memnun edemez, anlardan sizi destekleyen sözler duyamazsınız.

Ek Olan ”-de”nin Yazılışı

Adın bulunma eki olan ”-de” geldiği sözcüklere ünlü ve ünsüz uyumlarına uygun olarak ”-da, -de, -ta, -te” biçimlerinde bitişik yazılır.

Örnek:
Hayatınızda tümüyle siz ait bir şeyler olsun.

Bağlaç Olan ”ki” nin Yazılışı

Bağlaç olan ”ki ” her zaman ayrı yazılır.

Örnek:
Sonunda bakmışlar ki bu iş olmuyor, işten vazgeçmişler.

Ek Olan ”-ki”nin Yazılışı

Ek olan ”-ki” her zaman bitişik yazılır.

Örnek:
masanın üstündeki kitaplar, arabadaki eşyalar, seninki, onunki, bizimki…

”İle” Sözcüğünün Yazılışı

”ile” sözcüğü ayrı da bitişikte yazılabilir.

Örnek:
Her şey kişinin kendini bilmesiyle(bilmesi ile) başlar.

Fiil Çekimi İle İlgili Yazılışlar

–  ”-a, -e, acak, -ecek, -ayım, -eyim, -alım, -elim, -an, -en vb eklerin geniş ünlüleri ”-a” ve ”-e” söyleyişe bakılmaksızın ”a” ve ”e” ile yazılır.

Örnek:

gelmeyeceksin, başlayayım, geleyim, başlayan, gelmeyen…

– Ek fiilin yazılışı
Ek fiilin çekimli biçimleri (idi, imiş, ise) ayrı da bitişik de yazılabilir.

Örnek:

hastaydı(hasta idi), öğrenciymiş(öğrenci imiş), doktorsa(doktor ise)

Pekiştirmeli Sözlerin Yazılışı

Başların takı getirilerek anlamları güçlendirilmiş pekiştirmeli sözcükler bitişik yazılır.

Örnek:
tertemiz, masmavi, yemyeşil vb…