6. Sınıf Madde ve Isı Konu Anlatımı
Bir enerji türü olan ısı soğuk olan madde ile sıcak olan madde arasındaki enerji alışverişidir. Madde ve ısı arasındaki ilişkiden sizler için aşağıda bahsettik.
Madde ve Isı
Isı nedir?
Sıcak olan maddeden soğuk olan maddeye aktarılan enerjiye ısı adı verilir. Isının akış yönü sıcak maddeden soğuk maddeye doğrudur.
-Isı akış yönü sıcaktan soğuğa doğrudur.
-Hızı ve yavaş tanecikler birbirine çarparlar, çarpışma sonucu hızlı olan tanecik yavaşlar, yavaş olan tanecik hızlanır. taneciklerin hızları eşitleninceye kadar ısı akışı devam eder.
Isı, bir enerji olduğu için skalerdir ve birimi joule’dür (J). Kalorimetre ile doğrudan ölçülebilir ya da termodinamik yasalarıyla matematiksel olarak hesaplanabilir.
Isı, termodinamiğin ve istatistiksel mekaniğin temel kavramıdır. Kimya, mühendislik ve diğer disiplinler için de önemlidir.
Isı iletkenliği nedir?
Maddelerin ısı iletkenlikleri birbirinden farklıdır. Bazı maddeler ısıyı iyi iletirken bazı maddelerin ısı iletimi çok azdır. Isı iletimi sıcak maddelerden soğuk maddelere doğru gerçekleşir. Isının sıcak maddelerden soğuk maddelere doğru iletilmesine ısı iletkenliği adı verilir. Isı iletimi aynı maddenin tanecikleri arasında gerçekleşebileceği gibi farklı maddelerin tanecikleri arasında da gerçekleşebilir. Isı alış verişi sıcaklığı farklı olan maddeler arasında gerçekleşir. Sıcaklığı eşit olan maddeler arasında ısı alışverişi olmaz. Isı alışverişi maddelerin sıcaklıkları eşitleninceye kadar devam eder. Isı alışverişi sonunda ısı alan maddenin sıcaklığı artarken ısı veren maddenin sıcaklığı azalır. Isı alışverişinin gerçekleşebilmesi için maddelerin birbirine temas etmesi ve temasın engellenmemesi gerekir.
Isıyı iyi ileten maddelere ısı iletkeni madde denir. Isı iletkeni maddelere;
-Demir,
-Altın,
-Gümüş,
-Cıva,
-Sodyum,
-Çelik,
-Kurşun,
-Alüminyum gibi maddeler örnek verilebilir.
Isı iletkeni maddeler ısının iyi iletilmesinin istenildiği yerlerde kullanılır. Örneğin yemek yaparken kullandığımız tencere, tava gibi mutfak araç geçleri demir, çelik ve bakır gibi ısı iletkeni metallerden yapılır. Aynı şekilde kalorifer petekleri gibi ısının iyi iletilmesinin istenildiği yerlerde de ısı iletkeni maddeler kullanılır. Isıyı ileten maddelerin ısı iletkenliği, yapıldıkları maddenin türüne bağlı olarak değişir. Bu nedenle farklı maddeler ısıyı farklı miktarlarda iletir. Öyle ki her ikisi de ısı iletkeni olan demir ve bakırın ısı iletkenlikleri de birbirinden farklıdır.
Isı yalıtkanlığı nedir?
Pek çok madde ısıyı iletirken bazı maddeler ise ısıyı iletmez. Yani maddeler arasında enerji alışverişi gerçekleşmez. Bu durum bazı zamanlar insanlar için ihtiyaç duyulan yerlerde kullanılır. Yani bazı yerlerde Isı alışverişi gerekirken bazı yerlerde ise ısı alışverişinin kesilmesi gerekmektedir. İki madde ya da ortam arasında ısı alışverişi gerçekleşmiyorsa buna ısı yalıtkanlığı denir.
Isıyı iyi iletmeyen maddelere ısı yalıtkanı maddeler denir. Isı yalıtkanı maddelere;
-Porselen,
-Seramik,
-Kauçuk,
-Deri,
-Elyaf ve
-Pamuk gibi maddeler örnek olarak verilebilir.
Isı yalıtkanı maddeler genellikle var olan ısıyı korumak için kullanılır.
Giydiğimiz elbiseler, ayakkabılar, şapka ve eldivenler ısı yalıtkanlarına örnektir. Kışın üşümemek için ısı kaybını önleyecek türden elbiseler giyeriz. Aynı şekilde kışın uyurken vücudumuzdaki ısı kaybını engellemek için üzerimize battaniye ya da yorgan örteriz.
Soğuk içeceklerimizi uzun süre soğuk, sıcak içeceklerimizi de uzun süre sıcak tutabilmek için termos kullanırız. Termosların yapıldığı yalıtkan maddeler ortamla ısı alış verişini engellediğinden içindeki sıvı istenen sıcaklıkta uzun süre kalır.
