6. sınıf Türkçe dersinde, cümleleri yorumlamayı öğrenerek düşünme ve anlama becerilerimizi geliştireceğiz. Cümlenin bağlamına, içerdiği ipuçlarına ve kullanılan sözcüklere dikkat ederek, açık veya örtük mesajları fark edebileceğiz. Yorumlama becerisi sayesinde hem yazılı metinleri daha iyi anlayacak hem de sözel iletişimde kendimizi daha doğru ifade edeceğiz.

Cümle Yorumlama

• Cümlenin Konusu
• Ana Fikri
• Cümleden Çıkarılabilecek / Çıkarılamayacak Yargılar
• Cümle Tamamlama / Oluşturma
• Düşüncenin Yönünü Değiştiren Sözcükler

Cümlenin Konusu

Cümlede üzerinde durulan kavramlar cümlenin konusunu verir. Sorularda bir cümle verilir ve bu cümlede neyin anlatıldığı, yani cümlenin konusu sorulur.

“Bu cümle neyi anlatıyor?” sorusu sorulur ve sorunun cevabı aranır. Alınan cevap cümlenin konusu olacaktır.

Örnek:

“Aldığınız eğitim ileride sizlerin hayatını kurtaracak.” bu cümlede  aldıkları eğitimin hayatlarına yön vereceği hayatlarını kurtaracağı anlamını taşımakta. Eğitimin ne kadar önemli olduğunu anlatıyor.

“Kimi şairler; zaman geçtikçe şiirlerinde, hep aynı düşüncelere ve hayallere yer verirler.” cümlesinde şairlerin hep aynı düşünce ve hayalleri konu edindiğini anlatıyor.

Örnek soru:

Bir yazar şöyle diyor: “Düşüncenin canı kısa sözde, onun yoğun anlatımındadır.”

Bu cümlede anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Derinliği olmayan düşünceler daha kolay anlaşılabilir.
B) Güçlü anlatım, sağlam bir düşünce yapısı gerektirir.
C) Bir düşünceyi özetlerken ana noktalar üzerinde durmak gerekir.
D) Sözü uzatmak, anlatımı gereksiz sözlerle doldurmak düşünceyi gölgeler.

Ana Fikri

Bir cümlede asıl anlatılmak istenen fikir veya cümlede verilmek istenen mesaja ana fikir denmektedir. Eğer bir romancı yazdığı eserlerin geniş kitleler tarafından okunmasını, beğenilmesini arzu ediyorsa yapacağı ilk iş seslendiği halkın anlayabileceği bir dil kullanmak olmalıdır.

Örnek:

“Üretmeden tüketen toplumlar, balığın tadını bilir ama balık tutmanın tadını bilmez.”

Bu cümlede tüketim toplumlarının, üretmenin tadına varamayacağı vurgulanmaktadır. Dolayısıyla cümlenin ana fikri “Tüketim toplumları, üretmenin verdiği mutluluğu yaşayamaz.” şeklinde belirlenebilir.

“Gerçek şair; halkının dağlarını, çobanlarını, kuzularını, acı ve sevinçlerini anlatandır.”

Bu cümlede anlatılmak isteneni ise “Şair, milletini anlatan kimsedir.” şeklinde belirtebiliriz.

Cümleden Çıkarılabilecek / Çıkarılamayacak Yargılar

Cümleden Çıkarılabilecek Yargılar

Bir cümle verilir ve bu cümlede anlatılmak istenenin veya cümleden çıkarılabilecek yargının ne olduğu sorulur.

Bu tip soruların çözümünde yapılması gereken, verilen cümleyi yorumlayarak cümlenin söyleniş sebebinin bulunmasıdır. Çünkü hiçbir cümle boş yere söylenmez, her cümlenin bir söyleniş amacı vardır. Bu cümle anasöz niteliği de taşır.

Örnek soru:

“Herkes dünyanın düzene girmesini ister; fakat gayreti başkasından bekler.” sözüyle anlatılmak istenen, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kişilerin kendilerine düşen görevleri yapmadığı
B) Başkalarına güvenmenin yanlışlığı.
C) Kendi işimizin kendimizin yapması gerektiği
D) Tembel insanları işi aksattığı

Cümleden Çıkarılamayacak Yargılar

Bir cümle verilir ve bu cümleden çıkarılamayan ya da cümlenin anlamıyla çelişen yargıları bulmamız istenir.

Yapılacak iş verilen cümleyi yorumlayarak cümleden çıkarılabilecek yargıları bulmaktır. Sorular dört seçenekten oluştuğuna göre, seçeneklerin üçündeki yargılar, verilen cümleden çıkarılabilecek niteliktedir. Dolayısıyla cümleden çıkarılabilecek yargılar belirlenince, cümleden çıkarılamayacak yargı kendiliğinden ortaya çıkacaktır.

Örnek soru:

“Bir metre iş yapmayı, bir kilometre söz verme­ye değişmem” Bu sözü söyleyen kişiden, aşağıdakilerin hangisini söylemesi beklenemez?

A) İnsan söze değil, işe önem vermelidir.
B) İnsan, yaptığı işten çok, işin reklâmına önem vermelidir.
C) Çok sözden, az iş daha anlamlıdır.
D) İnsanın aynası, sözleri değil, yaptığı işlerdir.

Cümle Tamamlama / Oluşturma

Cümle tamamlama

Verilen cümlelerde veya karşılıklı konuşma metinlerinde boş bırakılan yerlerin anlam bütünlüğünü ve uyumunu sağlayacak şekilde doldurulmasıdır.

Yapılacak iş, cümlenin gelişinden çıkarılan anlam doğrultusunda boşlukları doldurmaktır. Bu yapılırken dil bilgisi kuralları göz önünde bulundurulmalıdır. Yani eklenecek sözcüklerin hem anlamca hem de yapıca cümleye uygunluk taşıması gerekir.

Örnek soru:

Gecenin bu saatinde ödevini tamamlamak için – – – –

Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanamaz?

A) var gücüyle çalıştı.
B) kırk dereden su getirdi.
C) çok uğraştı.
D) elinden geleni yaptı.

Cümle oluşturma

1-Şartlara uydurur
2-Akıllı bir adamda
3-Su nasıl konduğu
4-Kendini çevresindeki
5-Kabın şeklini alırsa

Yukarıdaki kelime gruplarıyla anlamlı bir cümle oluşturulursa sıralama nasıl olur ?

A) 2-5-3-1-4
B) 3-4-1-2-5
C) 5-3-1-2-4
D) 3-5-2-4-1

Düşüncenin Yönünü Değiştiren Sözcükler

Cümledeki anlam akışının, ileri sürülen düşüncenin yönünü değiştiren sözcüklerdir.

Peki düşüncenin yönünü değiştiren sözcükler nelerdir? Bunlar; fakat, ama, lakin, ancak, oysa, ne var ki, yalnız, halbuki gibi sözcüklerdir.

Örnek:

-Konya güzel, düzenli, planlı bir şehirdir; fakat denize kıyısı yoktur.
-Evi, arabası yok, gidecek kimsesi yok; yalnız temiz bir kalbi var.
-Ödeyeceğini söyledi, hâlbuki parası da vardı.