Öğretici Metinler Konu Anlatımı,Öğretici Metinler Nedir, Öğretici Metinler tyt,  Öğretici Metinler ayt, Öğretici Metinlerin Özellikleri. Arkadaşlar bu yazımızda sizlere Öğretici Metinler  hakkında bilgiler vereceğiz. Merak ettiğiniz bir çok sorunun cevabını yazımızı okuyarak bulabilirsiniz.

Öğretici Metinler

Bilgi ve haber vermek,ikna etmek,kanıları değiştirmek, uyarmak,düşündürmek,yönlendirmek,tanıtmak gibi amaçlarla yazılan metinlere denir.

Özellikleri:
– Bu metinler ele aldığı konuya göre deneme,makale,fıkra gibi farklı isimler alır.
– Hepsi düz yazı şeklindedir ancak konuyu ele alış şekilleri farklıdır.
– Bu tür metinlerde okuyucuya verilmek istenen mesaj genellikle doğrudan aktarılır.Bu mesaja ana düşünce denir.
– Öğretici metinlerde amaç bilgi vermek,öğretmek… olduğu için daha çok günlük dil kullanılır.
– Sanatsal anlatıma,mecaz anlamlı kelimelere fazla yer verilmez.

•  TARİHİ METİNLER
•  FELSEFİ METİNLER
•  BİLİMSEL METİNLER
•  GAZETE ÇEVRESİNDE GELİŞEN METİN TÜRLERİ
•  KİŞİSEL HAYATI KONU ALAN METİN TÜRLERİ

Tarihi Metinler

Toplumları, milletleri, kuruluşları etkileyen hareketlerden doğan, olayları zaman ve yer göstererek anlatan, bu olaylar arasındaki ilişkileri, daha önceki ve sonraki olaylarla bağlantılarını, karşılıklı etkilenmeleri, her milletin kurduğu medeniyetleri, kendi iç sorunlarını inceleyen bilim dalına “tarih” tarih incelemeleri sonucunda yazılan metinlere de tarihi metin denir.

– Tarihî metinlerde öğreticilik amacı vardır. Dolayısıyla bu metinlerde açık, anlaşılır bir dil kullanılır.
Söz sanatlarına, mecazlara, imgelere yer verilmez.
– Tarihî metinlerde yazar anlatıma kendi duygu ve düşüncelerini katmaktan kaçınır hatta belgelerden yararlanılır. Yani bu metinlerde nesnel bir anlatım benimsenir.
– Tarihî metinlerde öğreticilik amaçlandığından bu metinler çok anlamlılığa açık değildir.
– Dilin göndergesel işlevi öne çıkar.
– Sözcükler daha çok gerçek anlamıyla kullanılır. Ancak konusunu tarihten alan edebî metinler de olabilir. Böyle metinlerde edebî metinlerin özellikleri öne çıkacaktır.

Felsefi Metinler

Felsefe konularını ele alan, felsefi problemler üzerinde duran metinlere “felsefî metin” denir. Felsefe “varlık”, “bilgi” ve “değer” kavramları üzerinde durur. Felsefi düşünce, araştırmaya ve eleştirel bir tavra dayanır. Her türlü malzemeyi aklın eleştirici süzgecinden geçirir.

– Felsefi metinlerde dil göndergesel işlevde kullanılır.
– Kelimeler daha çok kavramsal yanları öne çıkarılır.
– Bu metinlerde daha çok, soyutlamalardan yararlanılır.

Bilimsel Metinler

Bilimsel bilgiyi iletmeyi sağlayan metinlere “bilimsel metinler” denir. Bu yazılarda açıklık ve kesinlik önemlidir. Alanında gerekli donanıma sahip kişilerce kısa, öz ve hemen anlaşılabilir tarzda yazılır. Bu yazıların en önemli amacı bilimsel iletişimi gerçekleştirmektir. Bilimsel metinler; bilimsel makale, tarama, değerlendirme yazıları, konferans raporları, toplantı özetleri olarak gruplandırılabilir. Bu metinler; başlık, özet, giriş, asıl metin, sonuç ve tartıma bölümlerinden oluşur.

Gazete Çevresinde Gelişen Metinler

Bilgi vermek, açıklamak, öğretmek amacıyla yazılan metinlerden birisi de gazete çevresinde gelişen metinlerdir. Bu metinlerde günlük yaşantılar, tarihi olaylar, felsefi düşünceler, bilimsel gerçekler vb. konular ele alınır.

– Verilen bilgiler, yapılan açıklamalar örneklerle, tanımlamalarla pekiştirilir.
– Kelimeler çoğunlukla ilk anlamlarıyla kullanıldığı için bu metinler her okuyucuda benzer izlenimler uyandırır.
– Dil, daha çok, göndergesel işlevde kullanılır.
– Gereksiz söz tekrarlarına, ses akışını bozan, söylenmesi güç sesler ve kelimelere yer verilmez.
– Söz sanatlarına, kelimelerin mecaz ve soyut anlamlarına pek başvurulmaz.
– Konuyla ilgili duygu ve düşünceler kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.

Gazete çevresinde gelişen metinler;

1. Makale
2. Fıkra
3. Deneme
4. Eleştiri
5. Sohbet
6. Röportaj
7. Haber Yazısı

1. Makale

Bir gerçeği açıklamak, bir konuda görüş ve düşünceler öne sürmek ya da bir tezi savunmak, desteklemek için yazılan yazılara makale denir.

– Anlatım yalın ve yoğundur, nesnel bir nitelik taşır.
– Öne sürülen düşünce ve tez kanıtlanır.
– Gazete ve dergilerde yayımlanır.

2. Fıkra

Bir yazarın herhangi bir konu hakkındaki kişisel görüş, anlayış ve düşüncelerini kanıtlama gereği duymadan hoş bir üslupla yazdığı, kısa fikir yazılarına fıkra denir.

– Gazete yazısıdır.
– Yazar düşüncelerini kanıtlama yoluna gitmez.
– Dil tabiidir.Günlük deyimlere, yer yer nükteli sözlere yer verilir.

3. Deneme

Bir yazarın kendi isteğine göre seçtiği herhangi bir konuda kesin yargılara varmadan, kişisel düşüncelerini kendi kendisiyle konuşuyormuş havası taşıyan bir üslupla kaleme aldığı yazılara deneme denir.

– Yazar, kendisiyle konuşuyormuş gibi bir hava sezdirir.
– Samimi bir dil kullanılır.
– Yazar, öne sürdüğü görüşleri ispatlamak zorunda değildir.
– Yazarın kesin bir sonuca varma zorunluluğu yoktur.
– Yazar anlatımda ve konu seçiminde özgürdür.

4. Eleştiri

Sanat, edebiyat, düşünce eserlerini hem öz hem yapı yönünden açıklayan, başarılı ve başarısız ya da değerli ve değersiz yönlerini gösteren, bunları örneklerle somutlaştırıp belirten yazı türüdür.

– Eleştiri objektif olmalıdır.
– Eleştiride amaç okura ve yazara yol göstermektir.
– Eleştirmenin kişisel duygularını kattığı eleştirilere öznel eleştiri, kişisel duygularını katmadığı,objektif olduğu eleştirilere de nesnel eleştiri denir.

 5. Sohbet

Bir yazarın günlük olaylar arasından seçtiği bir konuyla ilgili kendine özgü görüş ve düşüncelerini fazla derinleştirmeden karşısındakilerle konuşuyormuş gibi anlattığı yazı türüne sohbet (söyleşi) denir.

– Herkesi ilgilendiren konular seçilir.
– Yazar, sorulu-cevaplı cümlelerle karşısındakiyle konuşuyormuş hissi verir.
– İçtenlik, samimilik,doğallık sohbetin özelliklerindendir.

6. Röportaj

Gazetecilerin bir yeri, bir kurumu ziyaret ederek o yerin özelliklerini, orada gördüklerini kişisel düşünceleriyle birleştirip fotoğraflarla belgeleyerek kaleme aldıkları yazı türüne röportaj denir.

– Bir bölgeyi, bir kişiyi veya bir eşyayı konu alan röportajlar olabilir.
– Bu yazılarda konu olan habere röportajı yapan kişi de düşüncelerini ekler, insanın gördüğü ve bildiği şeyleri ustaca dile getirir.
– Röportajlarda alışılmıştan farklı yönleri fotoğraf, film ve ses kayıtlarıyla belgelemek önemlidir.
– Bu tür metinlerde öğretici, açıklayıcı, kanıtlayıcı, betimleyici anlatım kullanılabilir.

7. Haber Yazısı

Kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla kullanılan metin türüdür. Verilen haberlerin güncel, doğru, kolay anlaşılır, ilginç ve önemli olması gereklidir. Haber yazıları kaynaklarına göre gruplandırılır. 5N 1K, haber yazılarında önemlidir.

Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler

Herhangi bir bireyin hayatı etrafında gerçekleşen metinlere kişisel hayatı konu alan metinler denir.

Bir olayı, kavramı veya nesneyi açıklamak, anlatmak veya bildirmek amacıyla yazılan metinlerdir. Kişisel hayatı konu alan metinlerde amaç, okura bilgi vermek, haber vermek, okuru ikna etmek veya bir konuyu açıklamaktır.

Kişisel hayatı konu alan metinler;

1. Anı (Hatıra)
2. Gezi Yazısı
3. Biyografi (Yaşam Öyküsü)
4. Otobiyografi (Öz Yaşam Öyküsü)
5. Mektup
6. Günlük (Günce)

1. Anı (Hatıra)

Bir yazarın kendisini yaşadığı ya da tanık olduğu olayları, sanat değeri taşıyan bir üslupla anlattığı yazılardır.

– Geçmişteki olay üzerine yazılır.
– Yazar, olayları kendi bakış açısından anlatır.
– Anılar, yaşandığı dönem hakkında bilgi verir.
–  Anı yazarken önce konu tespit edilmeli; sonra ya günü gününe tutulan notlar ya da hafızada saklanan olaylar zinciri, plâna göre düzenlenmelidir.

2. Gezi Yazısı

Yazarın yurt içinde ve yurt dışında gezip gördüğü yerlerin ilgi çekici özelliklerini anlattığı yazı türüdür.

– Gezi yazısında yazar daima, gezdiği yerleri anlatmalı, uy-durma, yanlış bilgiler vermemelidir.
– Yazar gördüklerini, okuyucusunun daha iyi algılaması için, karşılaştırma yapar.Okur sanki o yerleri sanatçıyla gezer gibi olur.
– Eskiden gezi yazılarına seyahatname, seyahat yazıları denirdi.

3. Biyografi (Yaşam Öyküsü) 

Edebiyat, sanat, siyaset, ticaret vb. alanlarda haklı bir üne kavuşmuş, tanınmış insanların hayatlarını, eserlerini, başarı-larını okuyucuya duyurmak amacıyla yalın bir dille, tarafsız bir görüşle yazılan inceleme yazılarına (biyografi) denir.

– Kişiyi tüm yönleriyle tanıtır.
– Açık, sade bir dil kullanılır.
– Divan edebiyatında şairleri anlatan bu eserlere, “Tezkire” denirdi.

4. Otobiyografi (Öz Yaşam Öyküsü)

Kişinin kendi hayatını anlattığı yazıya otobiyografi denir.

– Çoğu zaman bunlarda, sanatçı kendisiyle beraber aile büyüklerinden, çevreden, aile içi durumlardan da söz eder.

5. Mektup

Bir düşünce veya duygunun birilerine iletilmesi amacıyla yazılan özel yazılara mektup denir.

– Mektupta kullanılacak anlatım, bunu okuyacak kişinin kültür düzeyine göre ayarlanır.
– Edebiyatımızda mektup türü, Tanzimat Edebiyatı döneminde gelişmeye başlar.
– Mektuplar, dört grupta sınıflanmaktadır:

(1) Özel Mektuplar
(2) Edebî Mektuplar
(3) Resmî ve İş Mektupları

6.Günlük (Günce)

Bir kişinin yazılmaya değer bulduğu onun olaylar, İnsanlar, durumlarla ilgili kişisel duygu ve düşüncelerini, saptamalarını içeren ve günü gününe tutulan notlardan oluşan yazılara günlük (günce) denir.

– Kısa yazılardır.
– Olayı yaşayan kişi tarafından yazılır.
– Yazarın hayatından izler taşır.
– İçten ve sevecendir.
– Divan edebiyatında Ruzname denir.

AYT Türk Dili ve Edebiyatı Konuları Konu Dağılımı için tıklayınız.