Kültür Bölgeleri ve Türk Kültürü Konu Anlatımı
Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Coğrafya Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi sahibi olabilirsiniz. Kültür Bölgeleri ve Türk Kültürü Nedir? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor…
Kültür Bölgeleri ve Türk Kültürü
Kültür tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünüdür.
Kültür, durağan bir yapıda değildir. Dinamik ve değişen bir yapıda olup devraldığı kültürü geliştirerek gelecek nesillere aktarır. Bir kültürün doğduğu yere yani kaynak alanına kültür ocağı denir. Örneğin Türk kültürünün kültür ocağı Orta Asya’dır.
Kültürün genel özellikleri şunlardır:
» Bütünleştirici ve toplumsaldır.
» Değişebilir (dinamik) ve süreklidir.
» Öğrenilebilir ve aktarılabilirdir.
» Kültürü meydana getiren unsurlar maddi (somut) ve manevi (soyut) unsurlar olmak üzere ikiye ayrılır.
Maddi (Somut) Unsurlar
» Coğrafi konum
» İklim özellikleri ve yer şekilleri
» Su ve toprak özellikleri
» Simgesel değerler (el sanatları, giyim – kuşam, yapılar gibi)
Manevi (Soyut) Unsurlar
» Dil, din ve inançlar
» Gelenek ve görenekler
» Ahlâk kuralları
» Hukuk kuralları
» Siyasal örgütlenme
» Düşünce yapısı
» Komşu kültürler
Kültürü etkileyen maddi unsurların en önemlisi coğrafi konumdur. Dünya üzerinde her kültürün bir doğum yani kaynak alanı ile yayılma alanı vardır. Doğa koşulları da kültürün şekillenmesi üzerinde çok etkilidir. İnsanlar, yaşadıkları bölgenin iklim koşullarına göre giyinirler. Barınılan yerin özelliği de iklim koşullarına göre farklılıklar gösterir. Kurak bölgelerde yapılan evlerin kerpiç, yağışlı alanlarda ise ahşap olması bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Yaşanılan yerde yetiştirilen tarım ürünleri ile temel ekonomik faaliyetler de iklimin yanı sıra yer şekilleri, su ve toprak özelliklerine bağlıdır. Kültürleri karakterize eden yapıların şekilleri ve yapı malzemelerinde, giyim-kuşam, el ve süsleme sanatlarında, sosyal ilişkilerde hatta insanların psikolojik ve fizyolojik özelliklerinin gelişmesinde bile doğal koşulların etkisini görmek mümkündür.
Dünya kültür bölgelerini meydana getiren unsurlardan biri de hem maddi hem de manevi unsurları bünyesinde bulunduran ırklardır. Coğrafyacılar için kültürel bağlamda ırk, öncelikle toplumu meydana getiren insanların fizyolojik özelliklerini tanımlamak için kullanılır. Bu özellikler, çoğunlukla doğal koşulların da etkisiyle biçimlenen genetik mirasın bir ürünüdür. Kuzeyli ırkların çoğunlukla sarışın ve renkli gözlü, Arapların esmer tenli ve koyu renk gözlü, Doğu ve Orta Asya ırklarının çekik gözlü, Afrika ve Pasifik ırklarının ise koyu tenli ve geniş burunlu olmaları gibi. Bu fizyolojik özelliklerin yanı sıra manevi unsurların devreye girmesi ile ırklar ve kültür bölgelerinin daha da çeşitlendiğini görebiliriz. Fizyolojik olarak benzer özellikler taşıyan Kuzey ve Doğu Avrupa ırklarının daha çok manevi unsurlara bağlı olarak Avrupa ve Slav kültür bölgelerini oluşturması bu duruma örnek olarak verilebilir.
Dünyadaki Başlıca Kültür Bölgeleri
Dünya üzerindeki kültür bölgelerini belirlemek oldukça zordur. Farklı ölçütlere göre oluşturulan bölgelerin en yaygın olanı ırk, dil ve din ölçütlerine göre yapılan sınıflandırmadır.
Bu sınıflandırmaya göre;
» Kuzey Amerika ve Kuzey, Orta, Batı Avrupa ile Güney Avrupa -› Avrupa – Angloamerika kültür bölgelerinde,
» Orta ve Güney Amerika -› Latin Amerika kültür bölgesinde,
» Orta ve Güney Afrika -› Sahra Altı Afrika kültür bölgesinde,
» Kuzey Afrika ve Orta Doğu -› Arap -İslam kültür bölgesinde,
» Doğu Avrupa ve Rusya –› Slav – Rus kültür bölgesinde,
» Doğu Asya -› Şark – Çin kültür bölgesinde
» Güney ve Güneydoğu Asya -› Şark – Hint kültür bölgesinde,
» Avustralya ve Papua Yeni Gine -› Pasifik kültür bölgesinde,
» Orta Asya ve Anadolu -› Türk kültür bölgesinde yer alır.
Avrupa – Angloamerika Kültür Bölgeleri
» Avrupa – Angloamerika kültür bölgeleri, kapladığı alan bakımından kültür bölgeleri içinde en büyük olanıdır. Orta » Çağ’da yalnızca Avrupa’yı kaplarken sonrasında Kuzey Amerika’da da etkili olmuştur.
» Kaynağı Avrupa olan Avrupa – Angloamerika kültür bölgeleri Güney Amerika ve Avustralya – Yeni Zelanda ile kültürel benzerlikler gösterir.
» Nüfusta ağırlıklı olarak Hristiyanlığın Katolik ve Protestan mezhepleri inancı hâkim olup konuşulan dil ailesi Hint – Avrupa (Ari) dilleridir.
» Demokratik Devrim ve Sanayi Devrimi’nin başladığı kültür bölgesidir.
» Sahip olduğu askeri güç, siyasi, ekonomik gücüyle bu kültür bölgeleri küresel bir etkiye sahip olmuştur.
Latin Amerika Kültür Bölgeleri
» Meksika, Orta ve Güney Amerika’yı içine alan Latin Amerika kültür bölgesi İspanyol ve Portekizlilerin etkisiyle oluşmuştur.
» Konuşulan diller arasında yerlilerin dışında genel olarak İspanyolca ve Portekizce bulunur.
» Hâkim inanç, Hristiyanlık dininin Katolik mezhebidir.
Sahra Altı Afrika Kültür Bölgesi
» Batı, Doğu, Orta ve Güney Afrika’yı içine alan Sahra Altı Afrika kültür bölgesinin sahip olduğu fiziki şartlar (dağlar, bataklıklar, çöller, ormanlar) nedeniyle uzun süre izole kalmayı sağlamıştır.
» Kültür bölgesinin batısındaki en büyük ülke Nijerya’dır. Bölgede çoğunlukla Nil – Sahra dilleri konuşulmakla birlikte hâkim olan din İslâmiyettir.
» Kültür bölgesinin doğusundaki en büyük ülke Etiyopya’dır. Bu bölgede genel olarak Hami- Sami dilleri konuşulmaktadır. Bu bölgede yaşayan nüfusun yarıdan fazlası İslâmiyet inancına sahiptir.
» Kültür bölgesinin orta kesimlerindeki en büyük ülke Demokratik Kongo Cumhuriyeti’dir. Bu bölgede genel olarak » Nijer – Kongo dilleri konuşulmakta olup Hristiyanlık inancı hâkimdir.
» Kültür bölgesinin güneyindeki en büyük ülke ise Güney Afrika Cumhuriyeti’dir. Bu bölgede de genel olarak Nijer – » Kongo dilleri konuşulmakta olup Hristiyanlık inancı hâkimdir.
Arap – İslâm Kültür Bölgesi
» Arap -İslâm kültür bölgesinin kaynağı Orta Doğu olup Kuzey Afrika ve Güneybatı Asya’da etkilidir.
» Nüfusun büyük bölümünde İslâm inancı hâkimdir. Genel olarak Sami – Arap dilleri konuşulmaktadır. Doğu kesimlerde yer alan İran (Fars) alt kültür bölgesinde ise Hint-Avrupa dil grubunda yer alan Farsça (Persçe) konuşulmaktadır.
» Arap -İslâm kültür bölgesi üç ilahi din olan Müslümanlık, Hristiyanlık ve Yahudilik dinlerinin doğduğu kültür bölgesidir.
Slav – Rus Kültür Bölgesi
» Asya Kıtası’nın kuzeyi ve Doğu Avrupa’yı içine alan Slav – Rus kültür bölgesi Rusya, Ukrayna, Belarus, Moldova,Gürcistan, Ermenistan, Romanya, Sırbistan, Arnavutluk, Bulgaristan ve Yunanistan ülkelerinden oluşur.
» Slav – Rus kültür bölgesinde genel olarak Hint – Avrupa (Ari) dil grubuna ait Slav dilleri konuşulmaktadır.
» Nüfusun büyük bölümünde Hristiyanlığın Ortodoks mezhebi inancı hâkimdir.
Şark – Çin Kültür Bölgesi
» Uzak Doğu Asya’daki Çin, Japonya, Kuzey Kore ve Güney Kore gibi ülkelerden oluşur.
» Dünya nüfusunun büyük bir kısmını barındıran Şark – Çin kültür bölgesinde Altay dilleri ve Çin – Tibet dilleri konuşulmaktadır.
» Nüfusun genelinde yerel dinler ve Budizm inancı hâkimdir.
Şark – Hint Kültür Bölgesi
» Güney ve Güneydoğu Asya’da yer alan Hindistan, Sri Lanka, Nepal, Bangladeş, Afganistan ve Pakistan gibi ülkelerden oluşur.
» Bölgede çoğunlukla Hint -Avrupa (Ari) dilleri, Afganistan ve Pakistan’ın batısında İran dilleri konuşulmaktadır.
» Nüfusun yarıdan fazlası Hindu inancına sahip iken İslâm inancının da yoğunlukta olduğu bir kültür bölgesidir.
Pasifik Kültür Bölgesi
» Avustralya, Yeni Zelanda ve pasifik çevresindeki adaları içine alır.
» Avrupa Kıtası’ndan fiziki olarak uzak olmasına rağmen İngiliz kültürüne benzerlik göstermektedir.
» Pasifik kültür bölgesinde konuşulan dil İngilizce olup hâkim din Hristiyanlıktır.
» Bölgenin yerlileri olan yerli Avustralyalılar (Aborjinler) ve Yeni Zelanda’nın yerlileri olan Maoriler, İngilizlerle mücadeleye girmiş ve yenilerek bölgede azınlık durumuna düşmüşlerdir.
Türk Kültürü
Türk kültürü, geçmişten günümüze Türk milletinin hayat tarzını ifade eder. Türk milleti dünya tarihinin en eski kültür ve medeniyetlerine sahiptir. Komşu olduğu dünyanın en eski kültürlerini etkilemesi, onlardan etkilenmesi nedeniyle de ayrı bir önem kazanır.
Türk kültürü ilk ortaya çıktığı bölge olan Orta Asya’nın, doğusunda Çin, güneyde Tibet ve Hint kültürü ile komşuydu. Doğal ve beşerî nedenlere bağlı olarak dünyanın çeşitli bölgelerine göç etmek zorunda kalan Türkler şu an yaşadığımız Anadolu’ya geldiğinde doğusunda İran-Pers, batısında Avrupa kültürünün temeli kabul edilen Yunan kültürü ve en önemlisi temelden etkilendiği İslam kültürüyle komşu olmuştur. Türk kültürü bu köklü ve büyük kültürlere yüzyıllarca komşu olup ve varlığını en sağlam şekilde sürdürmektedir.
Türk kültürünün köklerini Orta Asya’da göçebe Gök Tanrı inanışına sahip, savaşçı halkların kültürüne dayanır. Bu atlı göçebe kültürünün gelişim tarihi taş devrine kadar gider. Bu dönemlerde at, köpek, koyun gibi hayvanların evcilleştirildiği ilk dönemlerdir. Süt ürünleri, keten, halı dokumacılığı da bu dönemlerde gelişmeye başlamıştır. Tarih boyunca uzun zaman dilimleri içerisinde birlik ve beraberliklerini bozmadan yaşayan Türk dünyası kurduğu medeniyetlerle tarihte önemli rol oynamıştır. Göktürkler, Karahanlılar, Selçuklular ve Osmanlılar bu devletlerin en önemlileridir. Türk kelimesinin içinde geçtiği ilk devlet Göktürklerdir. Türkler bozkır kültürünün temel simgelerinden olan atı çok iyi kullanmışlardır.
Göçebe olarak çadırda yaşadıkları için beslediği hayvanların yünlerinden yararlanarak halı kilim dokumacılığı ve küçük aletler yapmışlardır.
Türkler anayurdu olan Orta Asya’dan nüfus fazlalığı, otlakların verimsizleşmesi, su kıtlığı gibi nedenlerden dolayı göç etmişlerdir. Orta Asya’dan dört bir yana gerçekleşen göçlerden en önemlisi batıya doğru olanlarıdır. Bu göçler sonucunda Anadolu Türkleşmiş, daha sonra Avrupa içlerine kadar yayılmışlardır.
Yerleşik hayata geçtiklerinde ise dünyanın en eski kültürleri ile boy ölçüşebilecek mimari eserler ve sanat eserleri bırakmışlardır. Köprüler, çeşmeler, kervansaraylar, hanlar, hamamlar, camilere yüzyıllar öncesinde yapılmış eserlere günümüzde de rastlanabilmektedir. Bu eserlerin örnekleri çok geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Çin, Hindistan, Moğolistan gibi Asya ülkelerinden batıda Bosna-Hersek ve Macaristan’a kadar geniş bir alanda bu kültür izlerine rastlanmaktadır. Türk kültürüne ait eserlerin birçok farklı ülkelerde görülmesinde Türklerin Orta Asya’dan çeşitli yönlere göç etmeleri, geniş bir coğrafi sahaya yayılmaları ve buralarda hakimiyet kurmaları bilim, sanatta çok ilerlemeleri etkilidir. Türkler hakimiyet kurdukları yerlerde, eserler meydana getirerek bu alanları Türkleştirmişlerdir.
Türkler çok gelişmiş bir devlet sistemine, çağını aşan yönetim biçimlerine, adli hukuk kurallarına ve düzenine sahiptir. Milyonlarca insanın konuştuğu mükemmel bir dil, çok çeşitli alfabe ve yazı tipleri kullanmışlardır. Dünyanın en mükemmel disiplinli ve kahraman ordusuna sahip olduğu için ortak bir tarih bilincine ulaşmıştır. Türkler yeryüzünde ilk kâğıt parayı basmış, ilk kumaşı kullanmış, atı ilk olarak evcilleştirerek hizmetlerinde kullanmışlardır.
Göktürk yazıtlarında da belirtildiği gibi “Üstte gök çökmedikçe, altta yer delinmedikçe ey millet senin ülkeni ve düzenini kim bozabilir?” düsturunu kurduğu çok sayıda devletle göstermiştir. Şehirleşerek ilk tarım yöntemlerini uygulamıştır. Farklı kültür ve inanca sahip farklı dilleri konuşan birçok milleti, aynı bayrak altında toplayarak büyük bir hoşgörü çerçevesinde bünyesinde barındırmıştır.
Türk Kültürünün Genel Özellikleri
» Çok köklü ve eski olması
» Coğrafi özelliklerinden dolayı hem göçebe hem de yerleşik özellikler taşıması
» Kültür ocağının Orta Asya olması nedeniyle denizden uzaktır. Bu nedenle daha çok karasal özelliklerin etkisinde kalması
» Birçok kültürü etkilemiş ve onlardan etkilenmiş olması
» Geçim kaynaklarının daha çok tarım ve hayvancılık faaliyetleri olması
» İnsan sevgisi ve Dünya barışını temel alması
» Sanat, mimari ve edebiyat gibi birçok alanda zengin olması
Türk Kültürünü Etkileyen Faktörler
» Komşu medeniyetlerin kültürleri
» Yoğun olarak yapılan ekonomik faaliyetler (tarım, hayvancılık gibi)
» Bulunduğu coğrafi konum
» İklim ve bitki örtüsü
» Yer şekilleri ve toprak özellikleri
» Gelenek ve görenekler
» En Su özellikleri
» Dini inançlar
