KPSS Ortaöğretim Türk – İslam Devletleri Konu Anlatımı
KPSS İlk Türk İslam Devletleri Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Tarih Konu Anlatımı, KPSS Konu Anlatımı, KPSS Ortaöğretim Konu Anlatımı, İlk Türk İslam Devletleri Konu Anlatımı, İlk Türk İslam Devletleri Konu Anlatımı
Türk – İslam Devletleri
Karahanlılar (840- 1212)
Karluk, Yağma, Çiğil Türklerinin birleşmesiyle Batı Türkistan’da kurulmuştur.
İlk hükümdarı Bilge Kül Kadir Han’dır.
Satuk Buğra Han döneminde ülkeye gelen din adamlarından İslamiyet öğrenimiştir.
Önemli Yönleri
– İslamiyet’i benimseyen ilk Türk devletidir.
– Türk-İslam kültürünün temeli atılmıştır.
– İlk posta teşkilatını kurmuşlardır.
– Bimarhane denilen hastaneler kurmuşlardır.
– İlk kez burslu eğitim sistemini başlatmışlardır.
– Uygur alfabesinin kullanmışlardır, resmi dilleri Türkçe’dir.
– Ribat adı verilen kervansaraylar inşa ederek ticaretin gelişmesine katkı sağlamışlardır.
Gazneli Devleti(963-1187)
– Alp Tigin tarafından Afganistan’ın Gazne şehrinde kurulmuştur.
– Gazneli Mahmut döneminde geniş sınırlara ulaşmış ve Hindistan’a yapılan 17 sefer sonucu İslamiyet yayılmıştır.
– Gazneli Mahmut Abbasi halifesini kurtarması sonucu “sultan” ünvanı almıştır.
– Sultan Mesut döneminde Dandanakan Savaşı sonuvunda yıkılma sürecine girmiştir.
Önemli yönleri
– İmparatorluk özelliğine sahip olmuşlardır.
– Türk kültürü yoğun olmadığından devletin ömrü kısadır.
– Firdevsi’nin yazdığı “Şehname” eseri bu döneme aittir.
Büyük Selçuklu Devleti (1038-1157)
– Büyük Selçuklu Devleti Oğuzların Üçok kulana bağlı Kınık Boyu tarafından kurulmuştur.
– Selçuk Bey Oğuz Yabgusu ile arası açılınca kendisine bağlı beylerle birlikte Cend Şehrine geldi. (962) burada İslamiyet’i kabul etti.
– Gaznelilerin egemenliğinde yaşamışlar. Ancak Gazneliler Selçukluları tehlike olarak görmeye başlayınca ve Selçukluların başındaki Aslan Bey’i sürgüne gönderince aşiretin başına Tuğrul Bey geçer.
Tuğrul ve Çağrı Beyler Dönemi
– Tuğrul ve Çağrı Beyler birlikte Büyük Selçuklu Devleti’ni yönetmeye başladılar. 1038’deTuğrul Bey Nişabur şehrinde kendi adına hutbe okutup para bastırmıştır. Böylece Büyük Selçuklu Devleti kurulmuştur.
– Büyük Selçuklu Devleti giderek güçlenip Horasan’ı ele geçirince Gazneli Devleti ile araları açıldı .İki taraf 1040 Dandanakan savaşında karşı karşıya geldiler. Dandanakan savaşını Büyük Selçuklular kazandı. Bu şekilde Selçuklu Devleti resmen kurulmuş oldu.
– Bu sıralarda Oğuz Türkleri bulundukları coğrafyaya sığmıyorlar, kendilerine yeni yurtlar arıyorlardı.
– Çağrı Bey komutasındaki küçük bir Türk birliği ilk defa Anadolu‘ya akın yaptı(1015-1018). Bu akınlar keşif amacını taşıyordu. Anadolu tanımak ve burada kurulu olan Bizans Devleti’nin gücünü sınamak için yapılıyordu.
– Daha sonra Anadolu’ya Türk akınları artarak devam etti. Yapılan bir başka akında İbrahim Yinal ve Kutlamış komutasındaki Türk ordusu ile Bizans ordusu Erzurum yakınlarındaki Pasinler de karşı karşıya geldiler. 1048 yılında yapılan Pasinler savaşını Türk ordusu kazandı.
Not: Pasinler savaşı Türk ordusu ile Bizans ordusunun kaşı karşıya geldiği ilk savaştır. Doğu Anadolu Selçuklu hâkimiyetine geçti.
– Bu tarihlerde Abbasi halifesinin gücü azalmış, Şii Büveyhoğullarının baskısı altına girmişti. Zor durumda kalan Abbasi halifesi Tuğrul Bey’den yardım istedi.
– Tuğrul Bey Halifenin isteğini kabul etti. Bağdat’a giren Tuğrul Bey halifeyi Büveyhoğullarından kurtardı. Bunun üzerine Halife, Tuğrul Bey’e “Doğunun ve Batı’nın Sultanı” ünvanını vermiştir
– Bundan sonra Abbasi halifeleri Büyük Selçuklu Devleti’nin koruması altına girmiş oldu.
– İslam Dünyasında siyasi ve askeri güç tamamen Türklerin eline geçmiş oldu. Abbasi halifelerinin sadece dini nitelikleri kaldı.
Alparslan Dönemi
– Çağrı Bey’in oğludur.
– Vezirliğe; iç ve dış siyasette önemli rol oynayan “Nizamülmülk” getirilmiştir.
– Vezir Nizamülmülk Nizamiye Medreseleri açmıştır.
Sultan Alparslan döneminin en önemli olayı Malazgirt savaşıdır. Türklerin Anadolu‘ya akınları giderek şiddetlenince Bizans İmparatoru Romanos Diogenes büyük bir ordu ile harekete geçti. Bizans ordusunun Doğu Anadolu’ya doğru harekete geçtiğini duyan Alparslan ordusu ile hemen Doğu Anadolu’ya yöneldi. İki taraf 1071 yılında Malazgirt’te karşı karşıya geldiler. Malazgirt savaşını Türk ordusu kazandı.
Malazgirt savaşı Türk tarihinde çok büyük bir öneme sahiptir. Bu savaşın sonucunda:
– Anadolu’nun kapıları Türklere açılmış oldu.
– Anadolu Türklerin yeni yurdu haline geldi.
– 1071 tarihi, Türkiye tarihinin de başlangıcı oldu.
– İslam Dünyası üzerindeki Bizans tehlikesi son buldu.
– Bizans’ın kışkırtmaları sonucu haçlı seferleri başladı.
– Anadolu’da ilk Türk beylikleri Alparslan’ın komutanları tarafından kurulmuştur.
Melikşah Dönemi
– Alparslan’ın ölümünden sonra yerine oğlu Melikşah geçti.
– Büyük Selçuklu Devleti ,Melikşah zamanında en güçlü dönemini yaşadı. Melikşah dönemi devletin en geniş sınırlara ulaştığı, kültür-uygarlık seviyesi bakımından en üst düzeye eriştiği dönemdir.
– Babası Alparslan döneminde vezir olan Nizamül-Mülk, Melikşah döneminde de bu görevine devam etti.
– Melikşah döneminin en önemli iç olayı,Hasan Sabbah’ın siyasi amaçları için başlatmış olduğu Batınilik hareketidir. Bu hareketin amacı Büyük Selçuklu Devletini içeriden yıkmaktı. Batınilik hareketine karşı çok iyi mücadele eden vezir Nizamül- Mülk bir suikastta öldürüldü.
Büyük Selçuklu Devletinin Önemli Yönleri
– Resmi dili Farsçadır.
– İkta sistemi uygulanmıştır.
– Atabeylik sistemi oluşturulmuştur.
Tolunoğulları (868-905)
– Mısır’da kurulan ilk Türk-İslam devletidir.
– Kurucusu Tolunoğlu Ahmet’tir.
– Nil Nehri kıyısına yaptıkları sulama kanalları ve bentlerle tarımı geliştirmişilerdir.
– Türk- İslam mimarisinin ilk örneklerini vermişlerdir.
– Abbasiler tarafından yıkılmışlardır.
İhşidiler (Akşitler) (935-969)
– İhşid; prens demektir. Akşit; nur yüzlü demektir.
– Bir Tevaif-i Mülük devletidir.
– Hicaz bölgesine sahip olan ilk Türk-İslam devletidir.
Eyyübiler (1174-1250)
– Kurucusu Selahaddin Eyyubi’dir.
– 1187’de Hıttın Savaşıyla Haçlıları yenerek Kudüs’ü geri aldılar.
– İbn-i Meymun bu devlette yaşamıştır. Tıp ile uğraştı.
– Avrupalı Şovalyelere arma sistemini öğretmişlerdir.
– Kıpçak Türkleri bu devlete hizmet etti.
– Memlukler tarafından yıkıldı.
Memlükler (1250-1517)
– Veraset sistemi diğer Türk devletlerinden farklıdır. Komutanlarda başa geçebilir.
– 1260 Ayn Calud ve 1277 Elbistan Savaşlarıyla Moğolları dünya tarihinde ilk defa mağlup ettiler.
– Resmi dili Arapça’dır.
– 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye Savaşlarıyla yıkıldılar.
– Baybars Cami ve Kalavun Cami önemlidir.
Harzemşahlar (1097-1231)
– Merkezi Ürgenç olmak üzere kuruldular.
– Kendilerini Büyük Selçukluların devamı olarak gördüler.
– Kurulduğu yerden ismini almıştır.
– Otrar faciasını yaşadı.
– Yassıçimen Savaşını Anadolu Selçuklu devletine karşı kaybetti.
– İlhanlılar tarafından yıkıldı.
Babürler (1526-1857)
– Babür Şah tarafından Hindistan’da kuruldu.
– Cihan Şah eşi Mümtaz Hatun adına Taç Mahalı yaptırmıştır.
– Babür Şah hayatını Vekayi (Babürname) adlı eserinde topladı.
– 1858’de İngiltere tarafından yıkıldı.
– Yeni Çağ’da kurulup Orta Çağ’da yıkılan bir devlettir.
