Dilin İşlevleri Konu Anlatımı

Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Türk Dili ve Edebiyatı Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak  bilgi sahibi olabilirsiniz. Dilin İşlevleri sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor…

Dilin İşlevleri

• Göndergesel İşlev
• Heyecana Bağlı İşlev
• Alıcıyı Harekete Geçirme
• Kanalı Kontrol İşlevi
• Dil Ötesi İşlev
• Şiirsel İşlev

İnsanlar arasında anlaşmayı sağlayan, kendine özgü yasaları olan ve bu yasalar çerçevesinde gelişen, temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış, seslerden örülmüş anlaşma sistemine dil denir.

Dil, her zaman aynı şekilde ve aynı işlevde kullanmaz. Dilin işlevi insanın dili kullanma amacına göre değişiklik arz eder. Her mesajın amacı farklı olduğundan dil de aşağıdaki işlevlerde kullanılmaktadır.

Göndergesel İşlev:

Eğer dil, bir konuda bilgi vermeyi amaçlayacak şekilde kullanılıyorsa buna göndergesel işlev denir. Dil; bilgi vermek, bir konuda açıklama yapma amacıyla kullanıldığında nesnel bir anlatımla kullanılır. Göndergesel işlevde nesnellik vardır ancak mecazlı kelimeler kullanılmaz.

Örnek:

Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarının gözlenebilir ve ölçülebilir yanları ile zihinsel süreçleri inceleyen pozitif bir bilim dalıdır.

Bilgisayarınızı tamamen kapatmadan önce fişi çekmeyiniz. Bilgisayar çalışırken harddiskin zarar görmemesi için yerinden oynatmayınız…

Heyecana Bağlı İşlev: 

Dilin, göndericinin duygu ve heyecanlarını aktarırken kazandığı işlevdir. Örneğin “Ne güzel bir kedicik!”, “Oh, ne rahat iş!” gibi öznel yargıların hâkim olduğu cümlelerde dil, heyecan bildirme işleviyle kullanılmıştır.

* Bu işlevde çoğunlukla duygular, heyecanlar, korkular, sevinç ve üzüntüler dile getirilir.
* Dilin heyecana bağlı işlevinde öznellik hakimdir.
* Özel mektuplarda, öznel betimlemeler ve anlatılarda, lirik şiirlerde, eleştiri yazılarında dilin heyecana bağlı işlevinden sıkça yararlanılır.
* Ünlem cümlelerinin tamamında dilin bu işlevi kullanılır.

Örnek:

İlk görev yerim olan ilçeyi ve öğrencilerimi hiçbir zaman unutamadım.

Sakın bir daha buraya gelme!

Ah canım! Korktun mu benden?

Alıcıyı Harekete Geçirme:

İleti, alıcıyı harekete geçirmek üzere düzenlenmişse dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılmıştır. Bu işlevde amaç, alıcıda bir tepki ve davranış değişikliği oluşturmaktır. Propaganda amaçlı yapılan siyasi söylevlerde, reklam metinlerinde, el ilanlarında genellikle dil, bu işleviyle kullanılır.

Örnek:

Çıkarın kağıtları, yazılı yoklama yapacağım.

Akşam müsaitseniz size geleceğiz.

Kanalı Kontrol İşlevi:

Bir ileti, kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını öğrenmek amacıyla düzenlenmişse dil, kanalı kontrol işlevinde kullanılmıştır.

* Gönderici ile alıcı arasında iletişimin kurulmasını, sürdürülmesini ya da kesilmesini sağlayan bu işlevde iletinin içeriğinden çok iletişimin devam ettirilmesi olgusu ağır basar.
* Törenlerde, uzun söylevlerde, aile yakınları ya da sevgililer arasındaki konuşmalarda; dilin kanalı kontrol işlevini yansıtan iletiler sıkça kullanılır.
* Bu işlev daha çok, soru cümleleriyle karşımıza çıkar.

Örnek:

Sesim geliyor mu?

Ödevlerinizi yaptınız mı?

Dil Ötesi İşlev:

Dilin; dil bilgisi kurallarını açıklamak, dille ilgili bilgi vermek amacıyla kullanıldığında kazandığı işlevdir. Örneğin “Fiiller; iş, oluş, hareket bildiren sözcüklerdir.”, “Bazı kısaltmaların sonuna nokta konur.” gibi cümlelerde dil, dil ötesi işlevde kullanılmıştır.

* Dilin dil ötesi işlevinde iletiler; dili açıklamak, dille ilgili bilgi vermek için düzenlenir.
* Daha çok bilimsel metinlerde ve öğretme amaçlı konuşmalarda karşımıza çıkan ve “yani, demek istiyorum ki, bir başka deyişle” gibi sözcüklerde kendini gösteren dil ötesi işleve, günlük yaşamda da başvurulur.

Örnek:

Türkçede iki çeşit ek vardır: yapım eki ve çekim eki.

Türkçe sondan eklemeli bir dildir.

Şiirsel İşlev: 

“Bir garip ölmüş diyeler
Üç günden sonra duyalar
Soğuk suyla yuyalar
Söyle garip bencileyin

Artık demir almak günü gelmişse zamandan
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan”

9. Sınıf İletişim ve Dil Konu Anlatımı Tıklayınız…

9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Konuları için Tıklayınız…

9. Sınıfta Yer Alan Diğer Ders ve Konuları için Tıklayınız…