Dalga Hareketi – Su Dalgası – Ses Dalgası Konu Anlatımı
Fizik ayt konu anlatımı, Fizik tyt konu anlatımı , Fizik yks konu anlatımı… Merhaba arkadaşlar sizlere bu yazımızda Dalga Hareketi – Su Dalgası – Ses Dalgası hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi edinebilirsiniz..
Dalga Hareketi – Su Dalgası – Ses Dalgası
Dalga Hareketi
Bir hareketlinin ileri geri ya da bir yandan diğer yana düzenli aralıklarla yaptığı harekete dalga hareketi adı verilir. Dalga hareketine titreşim hareketi de denilmektedir.
Dalga hareketi, enerjinin bir şeklinin bir ortamda nasıl ilerlediğini gösterir. Durgun bir su birikintisine bir taş attığımızda, taşın suya düştüğü noktadan dışarıya doğru daireler şeklinde bir hareketin yayıldığını görürüz. Bu hareket bir dalga hareketidir.
Bazı Temel Kavramlar
Genlik Nedir?
Dalgaların taşıdığı enerjinin büyüklüğünü gösteren özelliği genliğidir. Bir dalganın genliği ne kadar büyükse taşıdığı enerji de o kadar büyüktür. Genlik bir dalga tepesinin denge konumuna olan uzaklığı olarak ifade edilir.
Dalga Boyu Nedir?
Bir dalga üzerindeki aynı özelliğe sahip iki nokta arasındaki uzaklığa dalga boyu denir. Dalga boyu, Yunan alfabesindeki λ sembolü ile gösterilir.
Periyot Nedir?
Dalga üzerindeki herhangi bir noktanın tam bir titreşim yapması için geçen süreye periyot denir. Birimi SI birim sisteminde saniye (s)’dir ve T sembolü ile gösterilir.
Bir dalga kaynağının belirli aralıklarla titreşmesi sonucu esnek ortamda yayılan dalgalara periyodik dalgalar denir. Periyot, periyodik dalgalar üreten bir dalga kaynağından bir tam dalga oluşması için geçen süre olarak da tanımlanır.
Frekans Nedir?
Bir noktadan geçen dalga sayısına ya da bir kaynaktan bir saniyede oluşan dalga sayısına frekans denir. Frekans kaynağa bağlıdır, ortamın fiziksel özelliklerine bağlı değildir. SI birim sisteminde birimi s-1 dir ve bu birim Hertz (Hz) olarak da adlandırılır.
Dalganın İlerleme Hızı
Dalganın birim zamandaki yer değiştirmesine ilerleme hızı denir ve v sembolü ile gösterilir. SI birim sisteminde
birimi m/s’dir.
Dalganın yayılma hızı, yol = ilerleme hızı x zaman bağıntısında yol yerine dalga boyu (λ), ilerleme hızı yerine
(v) ve zaman yerine periyot (T) yazılırsa;
λ= v . T
Su Dalgası
Bir etki ile yüzeydeki su moleküllerin titreştirilmesi ve bu titreşim hareketinin yüzey boyunca molekülden moleküle aktarılması ile su dalgaları oluşur. Dalga kaynağının şekline göre su dalgaları dairesel ya da doğrusal olabilir.
Su dalgaları, dalga kaynağının geometrik şekline göre ikiye ayrılır:
Doğrusal su dalgaları: Doğrusal bir dalga kaynağının oluşturduğu dalgalardır.
Dairesel su dalgaları: Noktasal bir dalga kaynağının oluşturduğu dalgalardır. Dairesel su dalgalarının gözlemlenebilmesi için su derinliğinin her yerde eşit olması gerekir.
Su Dalgalarının Yansıma Hareketi
Doğrusal su dalgasının yansıma hareketini düz ve parabolik engelden yansıma olarak iki kısımda inceleyeceğiz:
Doğrusal Engelden yansıma: Doğrusal bir su dalgasının yayılma doğrultusuna paralel yerleştirilen bir engelden yansıması engele
paralel doğrultudadır. Eğer engel dalganın yayılma doğrultusuna paralel değilse ışıkta olduğu gibi gelme açısı yansıma açısına eşit olacak şekilde geri yansır.
Doğrusal su dalgası, çukur bir engele çarparsa engelin şeklini alarak geri yansır, odak noktası adı verilen bir noktada toplanır ve dağılır.
Doğrusal su dalgası tümsek bir engele çarparsa engelin şeklini alarak geri yansırken engelin arkasında odak noktası adı verilen bir noktadan oluşturulmuş dairesel dalgalar gibi dağılır.
Dairesel su dalgalarının yansıması: Dairesel su dalgası, doğrusal bir engele çarparsa sanki engelin arkasındaki bir noktasal kaynaktan
geliyormuş gibi dairesel olarak yansır.
Dairesel su dalgası, çukur engelin merkezinde oluşturulmuş ise dalgalar çukur engele çarptıktan sonra
yine engelin merkezinde toplanır ve dağılır.
Su Dalgalarının Kırılma Hareketi
Su yüzeyinde ilerleyen bir su dalgasının hızının büyüklüğü suyun derinliğine bağlıdır. Bu nedenle farklı derinliklere sahip su ortamı, dalgaların yayılmasında derin ve sığ ortam olmak üzere iki farklı ortam olarak düşünülebilir.
Böyle bir su ortamında su dalgalarının hız ve doğrultularında meydana gelen değişikliğe dalgaların kırılması adı verilir.
Derin ortamdan sığ ortama geçen su dalgasının dalga boyu ve hızı azalır. Sığ ortamdan derin ortama geçen su dalgasının ise dalga boyu ve hızı artar. Ortamlar arası geçişlerde dalganın frekansı değişmez.
Ses Dalgası
Temel Kavramlar
Ses mekanik bir dalgadır. Bir kaynağın titreşmesi sonucu oluşan ses dalgalarının yayılması için ortama ihtiyaç vardır.
Farklı ses kaynaklarından seslerin farklı duyulması sesin yüksekliği ile ilgilidir. Kalın sesi ince sesten ayıran özelliğe sesin yüksekliği denir.
Kulağa gelen sesin zayıf ya da kuvvetli olması sesin şiddeti ile ilgilidir. Sesin şiddetine gürlük adı verilir.
Aynı frekansa sahip ses dalgalarının farklı kaynaklardan farklı duyulması sesin tınısı ile ilgili bir kavramdır.Aynı frekansta ses üreten iki kaynaktan biri titreştirildiğinde diğeri de bundan etkilenerek titreşir. Bu olaya rezonans adı verilir.
Ses dalgalarının 17 m’den daha uzak bir yüzeye çarpıp yansıyarak tekrar duyulması olayına yankı denir.
Sesin Oluşumu ve Yayılması
– Ses, dalgalar halinde yayılan bir enerji türüdür.
– Sesin oluşması için mutlaka enerji verilerek bir cismin titreşmesi gerekir.
– Konuştuğumuzda çıkan ses, ses tellerimizin titreşmesi ile oluşur.
– Gitar gibi telli müzik aletlerinde tellerin titreşmesi ile, davul gibi vurmalı aletlerde davul yüzeyinin titreşmesi ile ses dalgaları oluşur.
– Ses dalgaları boyuna dalgalardır.
– Ses dalgaları mekanik dalgalardır. Yayılmaları için maddesel ortama gerek vardır.
– Ses dalgaları, boşlukta yayılamaz.
– Fanus içindeki hava boşaltıldığında, fanus içine yerleştirilmiş saatin zil sesi işitilemez.
– Ses dalgaları, katı ve sıvı maddelerde de yayılabilir.
– Gergin bir gitar teli titreştirildiğinde, tel sağa-sola hareket eder. Telin bu titreşimleri, hava moleküllerinin de sıkışıp gevşemesine neden olur.
Ses Dalgalarının Kullanım Alanları
– Ses dalgalarının yansıması sanayide üretilen malzemelerin üretim aşamasındaki analizleri için kullanılır. Herhangi araçta kullanılacak metalde çatlak olup olmadığı metale yollanan ses dalgalarının yansımasından tespit edilir.
– Ses yansıması ile birçok hayvan yön tayini yapar, avını avlar.
– Ses dalgaları cisimlerin uzaklıklarını tespit etmek için kullanılır.
