Biyoçeşitlilik Konu Anlatımı
Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Coğrafya Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi sahibi olabilirsiniz. Biyoçeşitlilik Nedir? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor…
Biyoçeşitlilik
Bir bölgede bitki, hayvan türlerinin ve çeşitlerinin sayıca zenginliğine biyoçeşitlilik denir. Başka bir ifade ile canlı kürenin bir bölgesinde türlerin, genlerin, ekolojik olayların ve ekosistemlerin oluşturduğu bütüne biyoçeşitlilik denir.
Ekosistem: Belirli bir bölgede yaşayan ve birbirleri ile sürekli etkileşim içinde olan canlılar ile bunların cansız çevrelerinden oluşan doğal yapılara ekosistem denir.
Biyom: Birbirine benzer hayvan ve bitki türlerini bir arada barındıran bölgelere biyom denir.
Habitat: Aynı tür canlıların oluşturduğu topluluktaki bireylerin yaşam ortamlarına habitat (yaşam adresi) denir. Örneğin; Penguen habitatı kutuplar, Maymun ormanlar, vb
Biyosfer: Toprak, hava, su ve canlılardan oluşan yaşam alanına biyosfer denir.
Ekoloji: Canlıların çevreyle ve birbirleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır.
Popülasyon: Belirli bir bölgede yaşamını sürdüren aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluğa popülasyon denir.
Komünite: Belli bir bölgede yaşayan çeşitli türlere ait bireylerin oluşturduğu topluluklara komünite denir. Örneğin bir gölde bulunan kurbağalar, balıklar, bitkiler böcekler ve bakteriler o gölün komünitesini oluşturur.
Flora: bir bölgede yaşayan bitki türlerinin tümüne flora denir. Örneğin; Yağmur ormanları florası
Fauna: Belli bir bölgede yaşayan hayvan türlerinin tümüne fauna denir. Örneğin; savan faunası
İklim, bitki örtüsü, yeryüzü şekilleri ve su kaynakları gibi coğrafi özelliklerin dünyanın her yerinde aynı olmaması, bitki ve hayvan türlerinin yeryüzüne dağılışında farklılığa neden olmuştur. Canlıların bazıları karada, bazıları suda, bazıları da hem karada hem suda yaşamaktadır. Ekosistemi oluşturan cansız ortamlar ile canlıları oluşturan bitki, hayvan ve insanlar arasında sürekli bir etkileşim vardır. Canlılarla cansız varlıklar arasındaki ilişki, canlıların yeryüzüne dağılışını ve yaşam şekillerini etkilemektedir. Yeryüzünde biyoçeşitliliğin oluşup zaman içerisinde değişmesi, çeşitli faktörlerin etkisine bağlı olarak gerçekleşmektedir.
Fiziki Faktörler
İklim
Canlıların yeryüzüne dağılışını etkileyen en önemli faktördür. Bitkiler hayati fonksiyonlarını sürdürebilmek için belirli sıcaklık, nem, yağış koşullarının olması gerekir.
Sıcaklık bitki dağılışı ve çeşitliliği üzerinde etkili olmaktadır. Bitkilerin büyüyüp gelişmesi için belirli sıcaklığa ihtiyaç vardır. Bitkiler genel olarak sıcaklık isteklerine bağlı olarak ekvatordan kutuplara doğru farklı kuşaklar oluştururlar. Bitkiler için alt ve üst sıcaklık -40° ile +40° arasındadır. Bitkilerin gelişebileceği en uygun sıcaklık koşullarına optimum şart denir.
Bitkiler için hayati önem taşıyan diğer bir faktör sudur. Bu nedenle sıcaklık koşulları ile birlikte, yağış koşulları da bitkilerin dağılışını belirler.
Bitkilerin yer yüzüne dağılışı hayvan türlerinin dağılışında belirler. Bitki türü ve çeşitliliği fazla olan bölgelerde hayvan tür ve çeşitliliği de fazladır. Örneğin; Tropikal bölgede yağmur ormanları dünyanın en zengin doğal yaşam alanlarıdır. Hayvan ve bitki türlerinin %50 ile %70 bu ormanların barındırdığı tahmin edilmektedir.
Yer Şekilleri
Yükselti, bakı, dağların uzanış doğrultusu eğim gibi yer şekillerine bağlı faktörler canlıların yeryüzüne dağılışını etkiler.
Yükseltiye bağlı olarak bir dağ yamacı boyunca yükseldikçe sıcaklık azalır. Bu durum bitki örtüsünün dağılışında kuşaklar oluşturmasına neden olur. Yükseltisi az olan yerlerde geniş yapraklı ormanlar yer alırken, yükseklre çıkıldıkça karışık ormanlar iğne yapraklı ormanlar ve dağ çayırları yerini alır.
Bakının etkisinden dolayı Kuzey Yarım Kürede güney yamaçlarda sıcaklığın daha yüksek olması, ışık ve sıcaklık isteği daha fazla olan ve daha kurakçıl bitkiler yetişir. Kuzeye bakan yamaçlarda ise sıcaklığın daha düşük ve buharlaşmanın daha az olması nedeniyle ışık ve sıcaklık isteği daha az buna karşın nem isteği fazla olan bitkiler yaygındır.
Dağların uzanış doğrultusu ve dağ sıraları bitki örtüsünün yayılışını etkiler. Kıyı bölgelerde denize paralel dağların, denize bakan yamaçları ile iç kesimleri arasında tür çeşitliliği farklılık gösterir.Denize bakan yamaçlarda ılıman iklim koşullarına bağlı olarak tür çeşitliliği fazla iken, iç kesimlerde daha azdır.
Eğim doğrudan toprağın özelliklerini etkiler. Eğim dolaylı olarak da bitkilerin yetişmesini etkiler. Eğim ayrıca güneş ışınlarının herhangi bir noktaya düşme açısı üzerinde etkili olarak, sıcaklık derecesinde rol oynar. Eğimli yamaçlarda bitki örtüsü, düz alanlara göre daha gür ve daha çeşitlidir.
Toprak
Bitki ve hayvanlar yaşamak için toprağa ihtiyacı vardır. Toprağın fiziki yapısı, kimyasal özellikleri, sıcaklık özellikleri, nem miktarı ve canlı kalıntılar bitki türlerinin ve hayvan türlerinin dağılışında etkilidir.
Biyolojik Faktörler
İnsan
Yeryüzünün günümüzdeki baş aktörü insanoğludur. İnsanoğlu canlı çeşitliliği üzerinde olumlu ve olumsuz etkilerde bulunabilmektedir. Örneğin, Kuzey Amerika kıtasının keşfi ile buradaki kimi canlı türleri Dünya’nın diğer kıtalarına yayılmıştır (tütün, patates, vb). Ayrıca bu kıtada olmayan bazı canlı türleri de keşiflerle birlikte kıtaya gelmiştir (At, eşek, üzüm vs.). Bunlar insanın olumlu etkileri gibi gözükse de olumsuz etkilerinin faturası daha ağır olmuştur. Kuzey Amerika’ya ait olmayan hastalıkların bu kıtaya insan ve hayvanlarca getirilmesi sonucunda öncelikle milyonlarca yerli insan ve bunun çok daha fazlası kadar hayvan ortadan kalkmıştır. insanın canlılar üzerindeki bir diğer etkisi ise yayılım alanını genişlettikçe diğer canlılara yaşayacak alan bırakmamasıdır. Genişleyen insan yaşam alanı, kentsel yerleşmeler ve sanayi tesislerinin yanı sıra yüz milyonlarca hektar arazinin tarımsal üretime açılması diğer canlılar için bir felakete dönüşmüştür.
Diğer Canlılar
Ekosistemde ki canlılar sürekli birbirleri ile etkileşim halindedir. Bitkilerin yeryüzüne dağılışı, diğer canlıların dağılışını da doğrudan etkilemektedir. Her bitki türü kendine özgü hayvan türleri barındırmaktadır.
Örneğin; Karadeniz’de palamut balığının popülasyonun artması hamsi balıkları için tehlikelidir. Çayırların bol olduğu yerlerde büyükbaş hayvanlar, step bitki örtüsünün olduğu yerde ise küçükbaş hayvanlar yayılış gösterir.
Paleocoğrafya
Paleocoğrafya; geçmiş dönemlerdedeki doğal ortamı ve ortam koşullarını öğreten bilim dalına paleocoğrafya denir.
Kıtaların Kayması
Kıtalarda meydana gelen değişimler, canlıların yeryüzünde yaşama alanlarını önemli ölçüde değiştirmiştir. Bitki ve hayvan türleri üzerinde geçmiş dönemlerde hakim olan çevre koşullar, günümüzde yayılış alanları üzerinde büyük ölçüde etkili olmaktadır.
Jeolojik zamanlarda kara ve deniz alanlarında çok büyük değişiklikler olmuştur. Eskiden kara olan yerler günümüzde deniz suları altında kalmış, eskiden deniz suları altında olan yerler de kara haline gelebilmiştir. Bu durum karalarda ve sularda yaşayan canlıların dağılışını büyük oranda etkilemiştir.
İklim Değişiklikleri
klim değişiklikleri bazı türlerin yok olmasına, bazı türlerin çevreye uyum sağlamasına veya göç etmesine neden olur. İklim koşullarının farklılaşması ekosistemde ki canlı yaşamının dağılışını etkiler. Buzulların alanları buzul dönemlerinde genişlediği için kara hayvanlarının yayılış alanı daralmıştır.
