Bitkilerde Madde Taşınması Konu Anlatımı
Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Biyoloji Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi sahibi olabilirsiniz. Bitkilerde Madde Taşınması? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor…
Bitkilerde Madde Taşınması
Bitkilerde 2 çeşit taşınma gerçekleşir. Bunlar; ksilemde (ve diğer yapılarda) madde taşınması ve floemde organik madde taşınmasıdır.
Floem: Soymuk borular olarak da bilinir, fotosentez sonucu üretilen organik maddeleri yeni sürgün oluşumunda kullanmak üzere veya depo organlarında biriktirmek üzere ileten borucuklar. Tek sıra halinde üst üste dizilmiş canlı hücrelerden oluşur. Floem oluşurken hücrelerin ara çeperleri tamamen erimediğinden, yer yer delikler oluşur. Floemde fotosentez ürünleri bitkinin diğer organlarına taşınır. Bazı bitkilerin köklerinde sentezlenen amino asitler de yaprak ve diğer organlara taşınır. Floemde madde taşınması çift yönlüdür. Hücreler arası çeperler ksileme göre daha az eridiğinden ksilemdeki taşınmadan daha yavaştır.
Ksilem: Odun boruları olarak da bilinir, bitkilerde inorganik maddelerin (su, mineraller vb.) taşınmasını sağlayan yapıdır. Cansız hücrelerden oluşurlar. Bölünür (meristem) doku hücreleri üst üste gelerek zamanla çekirdek ve sitoplazmalarını kaybeder. Hücreler arasındaki enine zarlar eriyerek kaybolur. Böylece, ince bir boru şeklindeki odun boruları oluşur. Ksilem demetler halinde bulunur. Ksilemde taşınma, aşağıdan yukarıya doğru tek yönlüdür.
Madde Taşınması
Su ve Minerallerin Taşınması
Bitkilerde su ve mineraller topraktan kök aracılığıyla alınır. Kökte bulunan kök emici tüyleri sayesinde bitkiye giren su, kökün içindeki merkezi silindire doğru çekilir. Bu çekilme işlemi; suyun hücreler arası boşluktan geçmesiyle veya suyun hücreler arası aktarılmasıyla oluşur. Merkezi silindire ulaşan su burada ksilem hücrelerine geçer. Daha sonra alınan su ve mineraller ksilem ile bitkinin gerekli kısımlarına taşınır. Gerçekleşen bu olayı destekleyen faktörler;
* Kılcallık Olayı
* Kök Basıncı
* Kohezyon Kuvveti
* Terleme (Transprasyon)
Kılcallık Olayı
Adezyon kuvveti etkisiyle gerçekleşir. Adezyon, farklı çeşit moleküllerin birbirine yapışmasıdır. Su molekülleri ksilem hücrelerinin çeperlerindeki selüloz moleküllerine tutunma eğilimindedir. Bu eğilimin sonucu olarak çok ince kılcal borulardan oluşan ksilem çeperleri suyu çekerek yükselmesine neden olmaktadır.
– Ancak diğer faktörlere göre kılcallık, suyun yükselmesinde en az etkili olan faktördür.
Kök Basıncı
Kök emici tüyleri, toprağa göre daha yoğundur. Bu yüzden topraktan kök emici tüylerine su geçisi olur (ozmotik basınç farkından). Kök basıncı, toprkatan suyun emici tüye geçmesini sağlar ve itici bir kuvvet oluşturur. Bu da kılcallık etkisi sayesinde çok az yükselmiş suyun daha da yukarı doğru gitmesini sağlar.
Kohezyon Kuvveti
Bitkilerin stomaları aracılığıyla su kaybetmesine terleme (transpirasyon) denir. Terleme sonucu kaybedilen su yapraklarda osmotik basıncın artmasını sağlar. Kökler az yoğun ortamda bulunduklarından, kökten yapraklara doğru büyük bir emme kuvveti doğar.
Su, odun borularında köklerden ağacın tepesine kadar devamlı bir su sütunu meydana getirir. Su molekülleri, hidrojen bağları ile birbirini çekerek birarada bulunma özelliğindedir. Buna kohezyon kuvveti denir. Suyun yükselmesinde en etkili faktördür.
Terleme
Terleme sonucu yapraklarda su kaybedilir ve yapraklarda osmotik basıncın artmasına neden olur. Böylece yaprak hürelerine suyun ilgisi artar. Suyun taşınmasında en etkili olma sırası terleme-kohezyon kuvveti, kök basıncı ve kılcallık.
Organik Maddelerin Taşınması
Bitkilerde fotosentezle üretilen organik ürünler, bitkinin bütün organlarına floemle taşınır. Floemde taşıma işlemini kalburlu borular gerçekleştirir.
– Floemdeki taşıma ksileme göre daha yavaştır.
– Floemde taşıma çift yönlüdür. Fotosentez sonucu oluşan glikoz, amino asit gibi organik moleküller yapraklardan köke doğru taşınırken; köklerde sentezlenen amino asit ve diğer azotlu organik moleküller kökten yapraklara doğru taşınır.
– Floem’de organik madde taşınması basınç-akış teorisi ile açıklanır.
Kaynak hücrelerde üretilen organik madde, difüzyon ve aktif taşıma ile soymuk borularına geçer. Bunun sonucunda, soymuk borularının osmotik basıncı artar. Soymuk boruları, osmoz ile odun borularından su çekmeye başlar. Bunun sonucunda, soymuk borularındaki hidrostatik basınç artar. Bu basıncın etkisiyle glikoz; gövde, meyve ve köklerde bulunan havuz hücrelere taşınır. Soymuk borularındaki su, osmoz ile odun borularına geri döner.
12. Sınıf Biyoloji Konuları için Tıklayınız
12. Sınıfta Yer Alan Diğer Ders ve Konuları için Tıklayınız
