5. sınıf Işığın Yayılması Konu Anlatımı
Bu yazıda ışığın farklı ortamlarda nasıl yayıldığını keşfetmeniz, ışığın doğrusal bir yol ile yayıldığını kavramanız ve bu durumu basit ışın çizimleriyle göstermeniz, ışığın yansıma şekillerini kavramanız, maddeleri ışık geçirgenliğine göre sınıflandırma becerisi göstermeniz, tam gölgenin nasıl oluştuğunu tahmin etmeniz ve cisimlerin tam gölge boylarını etkileyen faktörleri keşfetmeniz amaçlanmaktadır.5. sınıf Işığın Yayılması Konu Anlatımı, Işığın Yayılması Konu Anlatımı, 5. sınıf Fen bilimleri konu anlatımı
Işığın Yayılması
Işığın Yayılması
Doğal ve yapay kaynaklardan yayılan ışık, bir enerji çeşididir. Bir odada ışık kaynağından çıkan ışınlar doğrudan gözümüze girerken yere doğru baktığımızda, ışınların bir kısmı yere çarpıp yansıyarak gözümüze gelir. Dumanlı bir ortamda el fenerini açtığımızda, dumanlara çarpan ışık gözümüze gelir ve ışığın varlığını hissederiz. Duman, ışığın ortamdaki varlığını hissetmemizi sağlar.
Işığı göstermek için çizimlerimizde, ucunda ok olan çizgiler kullanırız. Bu çizgilere ışık ışını ya da sadece ışın denir. Işınlar, gerçekte olmayan sanal çizgilerdir. Işık kaynağından çıkan ışınlar, doğrusal olarak yayılır.
Işığın Yansıması
Etrafımızda gerçekleşen birçok olayı, gözümüzle tanır ve algılarız. Görme olayı tamamen ışıkla gerçekleşmektedir.
Etrafımızdaki varlıklardan bir kısmı çevreye ışık yayar. Buna örnek olarak Güneş, yıldızlar, lamba, ateş böceği verilebilir. Bir de ışık yaymadıkları hâlde ışık kaynağından ışık aldıkları için görebildiğimiz cisimler vardır. Örnek olarak çiçek, ev, masa, sandalye verilebilir.
Işığın bir cisme çarparak yön değiştirmesine yansıma denir. Dolayısıyla cisimleri görmemiz, cisimlere çarpan ışınların yansıyıp gözümüze gelmesi ile gerçekleşir.
Yansıma, cisimleri görmenin dışında günlük yaşamda birçok alanda yararlandığımız bir olaydır. Periskop, mikrodalga fırın, teleskop, ışıldak, deniz feneri, otomobil farı, uydu yayınlarını alan çanak antenler, dikiz aynaları yansıma olayından yararlanılarak yapılmaktadır. Işık düzgün ve pürüzlü yüzeylerde yansıdığında farklı durumlar ortaya çıkar.
Işık, Düzgün ve Pürüzlü Yüzeylerde Nasıl Yayılır?
Bir ışık demetinin, birbirine paralel çok sayıda ışından oluştuğunu düşünebiliriz. Düzgün bir yüzeye çarpan bu ışınların her biri, diğerlerine göre konumunu değiştirmeden yansır. Böylece yansıyan ışık demeti de birbirine paralel ışınlardan oluşur. Bu tür yansımaya düzgün yansıma denir.
Paralel ışın demeti, bu çeşit bir yüzeye düştüğü zaman değişik yönlere doğru yansır. Bu olaya ise dağınık yansıma denir. Tahta, kâğıt, duvar gibi yüzeylerde dağınık yansıma görülür. Dağınık yansıma sonucu aydınlatılmış cisimleri görebiliriz.
Yansımanın Kuralları Nelerdir?
Yansıma olayında, ışık kaynağından çıkarak bir yüzeye ulaşan ışına “gelen ışın”, bu yüzeyden geldiği ortama geri dönen ışına da “yansıyan ışın” denir. Işığın yansıtıcı yüzeye düştüğü noktaya dik olarak çizilen çizgiye “normal” denir. Yüzeyin duruş şekli nasıl olursa olsun normal, ışığın yüzeye değdiği noktadan yüzeye dik olarak çizilir. Gelen ışının normalle yaptığı açıya “gelme açısı”, normalle yansıyan ışın arasındaki açıya da “yansıma açısı” denir.
Işığın Maddeyle Karşılaşması
Bir doğru boyunca her yöne yayılan ışınlar, bir engelle karşılaştıklarında üç farklı durum ortaya çıkar. Işık ışınları; ortamdan geçebilir, kısmen geçebilir ya da hiç geçemez.
Saydam maddeler: Işığı iyi geçiren maddelere saydam maddeler denir. Cam, su, şeffaf plastik
gibi birçok ürün saydamdır. Evlerimizin pencereleri saydam olduğu için güneş ışınları doğrudan odamızı aydınlatmaktadır.
Yarı saydam maddeler: Işığı kısmen geçiren maddelere yarı saydam maddeler denir. Buzlu cam, yağlı kâğıt ve buz, yarı saydamdır. Cisimlere buzlu camın arkasından baktığımızda onların görüntüsünü net olarak göremeyiz ama cisimler hareket ettiğinde renklerini, şeklini fark edebiliriz.
Saydam olmayan maddeler: Işığı hiç geçirmeyen maddelere saydam olmayan maddeler denir. Tahta, metal, karton ve duvar saydam olmayan maddelerdir.
Tam Gölge
Havanın çok sıcak olduğu bir günde, güneş altında çalışan bir çiftçi, serinlemek amacıyla ağaçların altında dinlenir. Güneş ışınlarının ağacın yapraklarından dolayı ulaşamadığı aydınlık olmayan bölgeye gölge denir. Gölgenin büyüklüğü, sadece ağacın büyüklüğü ile ilgili değildir.
Tam Gölge Oluşumu
Bir ışık kaynağının önüne saydam olmayan bir cisim yerleştirirseniz cismin arkasında ışığın ulaşamadığı bölgeler oluşur. Işık kaynağından hiç ışık almayan bu bölgeye tam gölge denir. Tam gölgenin oluşabilmesi için ışık kaynağı ve saydam olmayan bir cisim gereklidir.
Tam Gölgenin durumunu Etkileyen Faktörler
Gölgenin büyüklüğünü etkileyen ilk faktör, ışık kaynağı ile cisim arasındaki uzaklıktır. Uzaklık azaldıkça gölge büyümektedir.
Hacivat ve Karagöz oyunu sergileyen bir sanatçının elindeki çubuklar ışık kaynağına yaklaştığında, perde üzerindeki gölgeler büyümektedir. Bir sonraki sayfada verilen görselde, gölge sanatçısının ellerini ışık kaynağına yaklaştırdıkça oluşturduğu gölgenin büyüdüğü görülmektedir.
Cisim kaynağa yaklaştırılınca gölgenin durumu
Işık kaynağı cisme yaklaştırılınca gölgenin durumu
