Kayaçlar ve Yeryüzü Şekilleri Konu Anlatımı

Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Coğrafya Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi sahibi olabilirsiniz. Kayaçlar ve Yeryüzü Şekilleri Nedir? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor…

Kayaçlar ve Yeryüzü Şekilleri

Püskürük Kayaçlar
Tortul Kayaçlar
Başkalaşım Kayaçlar
Yer Şekillerinin Diğer Oluşum Süreçleri

Püskürük (Magmatik )Kayaçlar

» Yapıları kristallidir.
» Tabakalanma yoktur.
» Kütleler halindedirler.
» İçlerinde fosil bulunmaz.
» Asitten etkilenmezler.
» Aşınmaya karşı sert ve dirençlidir.

* İç Püskürük Kayaçlar

» Yer kabuğu içinde magmanın yeryüzüne çıkmadan tabakalar içinde katılaşmasıyla oluşur.
» Yavaş soğuma ve katılaşmadan dolayı iri kristallidir.
» Başlıca türleri: Granit, siyenit, diyorit ve gabrodur.

* Dış Püskürük Kayaçlar

» Magmanın yeryüzüne çıkarak soğuması ve katılaşmasıyla oluşur.
» Hızlı soğuma ve katılaşmadan dolayı kristalleşme az, genelde camsı özelliktedir.
Başlıca türleri: Andezit , bazalt , trakit , volkan camı (obsidyen) , süngertaşı, katran taşı ve tüfler.

Tortul (Sedimenter) Kayaçlar

» Oluşumunda dış kuvvetler etkilidir.
» Yapıları kristalli taneli değildir.
» İçlerinde fosil bulunabilir.
» Tabakalı bir yapıdadırlar.
» Asitten etkilenirler.

* Kimyasal Tortul Kayaçlar

Suda erimiş halde bulunan minerallerin daha sonra, suyun eritme özelliğini yitirmesiyle çökelip tortullanan kayaçlardır.
Başlıca türleri: Kalker, jips, kaya tuzu, dolomit, traverten, sarkıt, dikittir.

* Fiziksel (Kırıntılı) Tortul Kayaçlar

Akarsu, rüzgar, buzul ve dalga gibi dış kuvvetlerin diğer kayaçlardan kopardıkları parçacıkları çukur yerlerde birikmesi ve biriken malzemelerin doğal bir çimento ile yapışması sonucu oluşur.
Başlıca türleri: Konglomera(Çakılkaya), kumtaşı(Gre), kil taşı, mil ve marndır.

* Organik Tortul Kayaçlar

Bitki ve hayvan kalıntılarının okyanus, deniz ya da göl tabanı gibi çukur yerlerde birikmesi ve zamanla taşlaşması sonucu oluşur.
İçlerindeki fosil yoğunluğu diğer kayaçlara göre fazladır.
Başlıca türleri: Taş kömürü, linyit, turba, mercanlar ve tebeşirdir.

Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar

Önceden oluşmuş tortul ve püskürük kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak eski özelliklerini kaybedip yeni bir kayaca dönüşmesiyle oluşurlar.
Başlıca Türleri:
Mermer (kalkerin başkalaşmasıyla), Gnays (Granitin başkalaşmasıyla ), Elmas (Kömürün başkalaşmasıyla), Şist (Kil taşının başkalaşmasıyla), Kuvarsit (Kum taşının başkalaşmasıyla) oluşur.

Yer Şekillerinin Diğer Oluşum Süreçleri

Taşların Ufalanması

* Fiziksel (Mekanik) Parçalanma (Çözülme): Gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkının fazla olduğu yerlerde değişerek parçalanma , ufalanma olayıdır.Çöller, kayaların iç kısımları örnek olarak verilebilir.

* Kimyasal Çözülme (Parçalanma): Yağış ve nemin fazla olduğu yerlerde taşların çözülmesidir. Buradaki temel etkenler sıcaklık ve yağıştır. Ekvatoral bölgesi ve Muson iklim bölgesi örnek verilebilir.

Erozyon

dış kuvvetlerin kurak ve yarı kural bölgelerdeki toprağı taşımasına erozyon denir.

Etkileyen faktörler:

– Yer şekillerinin engebeli olması.
– Doğal bitki örtüsünün tahribi.
– Meralarda aşırı otlatılma.
– Tarlaların nadasa bırakılması.
– Toprağın aşırı kullanılması (nüfus atışı)

Heyelan

Ana kaya üzerindeki kütle halindeki toprağın yer çekiminin kuvveti ile eğim doğrultusunda yer değiştirmesidir.

Etkileyen Faktörler:

– Yamaç eğimlerinin fazla olması.
– Kar erimeleri ve yağışın fazla olması.
– Maden çıkarımı, yol yapımı, inşaat yapımı.
– Deprem sel gibi doğal afetler.

10. Sınıf Coğrafya Konuları için Tıklayınız

10. Sınıfta Yer Alan Diğer Ders ve Konuları için Tıklayınız