Coğrafya ayt konu anlatımı, coğrafya tyt konu anlatımı , coğrafya yks konu anlatımı… Merhaba arkadaşlar sizlere bu yazımızda Doğal Afetler hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi edinebilirsiniz

Doğal Afetler

Afet Nedir?

En geniş anlamıyla afet insanlara zarar veren olaylardır. Doğal afet ise can ve mal kaybına yol açan doğal olaylardır. Bu doğal olayların oluşumunda insanların da etkisi olabilmektedir. Bu tür afetlere beşeri afet diyoruz. Bunlara örnek olarak, kazalar, kontrol edilmeyen nükleer etkinlikler, terör eylemleri, hava, su kirliliği, erozyon, heyelan, yangınlar, küresel ısınma verilebilir. insanların yaşamadığı alanlarda görülen olaylar can ve mal kaybına neden olmadığından afet kriterine girmemektedir.

Afetlerin Genel Özellikleri

– Oluşumları doğa olayları ile ilişkilidir.
– Can, mal ve doğal kaynak kaybına yol açarlar.
– Kısa zamanda (aniden) meydana gelmesi.
– Başladıktan sonra insanlar tarafından engellenememesidir.
– Bir doğal afet başka bir doğal afetin oluşmasına neden olabilir.

Oluşumlarına Göre Doğal Afet Türleri

Oluşum kökenlerine göre doğal afetleri üçe ayırabiliriz.

1. Yer kökenli(jeolojik) doğal afetler (deprem, tusunami, volkan püskürmesi vb.)
2. Atmosfer kökenli(meteorolojik) doğal afetler (fırtına, sel, don, dolu, aşırı kar, çığ, yıldırım düşmesi, iklim değişikliği vb.)
3. Biyolojik kökenli doğal afetler (salgın hastalıklar, böcek istilası vb.)

Afetler doğurduğu doğrudan sonuçlar  can kaybına, konut hasarına, toprak kaybına, tarımsal ürün kaybına, ulaşım yapılarının tahribine, haberleşmenin kesilmesine neden olur.

Afetlerin doğurduğu dolaylı sonuçlar işsizliğe,  psikolojik etkiye (panik, korku),salgın hastalığa neden olur.

1. Yer Kökenli (jeolojik ) Doğal Afetler

Jeolojik kökenli afetler, kaynağını doğrudan yer kabuğundan veya yerin derinliklerinden alan afet türleridir. Bunların önüne geçmek mümkün değildir fakat tahribatını en aza indirmek, insanın elindedir. Jeolojik kökenli en çok görülen afetler şunlardır;

– Deprem
– Heyelan
– Tsunami
– Volkan Patlaması vb.

Deprem Nedir?

Yerkabuğu içerisinde kırılmaların meydana gelmesiyle oluşan titreşimler, dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamı ve yeryüzünün sarsan olaylara deprem denir. Yer katmanlarında oluşan şok dalgalarının sebep olduğu olaylara deprem denir. Deprem, doğal afetler içerisinde yer alan afet türlerinden biridir. Birkaç saniye içerisinde gerçekleşen bu olayda, can ve mal kayıpları meydana gelir.

Depremin önüne geçmek mümkün değildir, ancak depremde yaşanacak tahribatın büyüklüğünü önlemek insanın elindedir. Depreme dayanıklı yerlerin inşa edilmesi, deprem esnasında insanların sığınacakları deprem sığınaklarının inşa edilmesi ve deprem esnasında bilinçli şekilde hareket edilmesi, yaşanacak can ve mal kaybını en aza indirebilir.

Heyelan Nedir?

Heyelan veya diğer adıyla “toprak kayması” da doğal afetler arasında incelenen afet türlerinden biridir. Zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yerçekimi, eğim, su ve benzeri kuvvetlerin etkisinde kalması ile meydana gelen toprak kaymasına heyelan ismi verilir.

Heyelanlar, depremden farklı olarak çok kısa sürede meydana gelebildiği gibi uzun yıllar içinde de gerçekleşebilen olaylardır. Yeryüzünde çok sık meydana gelen toprak kayması olayları yaygın bir kütle hareketi çeşididir ve aşınmada önemli rol oynarlar. Türkiye’de toprak kaymasının en çok görüldüğü yer Karadeniz’in Doğu Karadeniz bölgesidir.

Tsunami Nedir?

Tsunami, okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, gök taşı düşmesi, deniz altındaki nükleer patlamalar, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasını temsil eder. Ayrıca kasırgalar da tsunamiye neden olabilmektedir. Önceleri tsunami dalgalarına med-cezir dalgaları da denmiştir. Tsunamilerin %80’i Pasifik Okyanusu’nda gerçekleşmektedir.

Volkan Patlaması Nedir?

Volkan patlaması, ergimiş olan içerdeki kütlenin (mağma) yerkabuğunun bir noktasından dışarıya çıkıp yayılmasıdır. Yerkabuğu üzerine çıkan mağma, “lav” ismini alır. Lavların soğuması ile volkanik kayaçlar meydana gelir. Mağmanın meydana gelişi, iç hareketler sırasında sürtünmelerden açığa çıkan enerji ile kayaçların erimesi sonucu olarak düşünülmektedir. Diğer bir düşünce olarak da, radyoaktif maddelerin biraraya gelmesi ile açığa çıkan ısı enerjisinin kayaçları eritici tesirinin olduğu kabul edilmektedir.

2. Atmosfer Kökenli(meteorolojik) Doğal Afetler

Dünya genelinde konu ele alınınca, doğal afetlerin büyük bir kısmını meteorolojik afetlerin oluşturduğu görülür. Yine bu tabloya göre
dünyadaki doğal afetlerin en önemli üçünü de meteorolojik afetlerin oluşturduğu görülmektedir . Doğal afetlerin çeşitleri ve önem sıraları ülkeden ülkeye de değişmektedir. Başlıcaları şunlardır; sel, çığ, kuraklık, hortum, fırtınadır.

Sel Nedir?

Sel, sürekli yağan yağmur veya eriyen karın etkisiyle taşan bir su kaynağının sebep olduğu su taşkını olarak tanımlanabilir. Yıl boyunca bol yağış alan, deniz seviyesine yakın ve eğimi yüksek olan alanlarda daha sık bir şekilde görülür. Türkiye’de en yaygın rastlanılan doğal afet olarak göze çarpar. Selin sebep olduğu su akıntıları çevreye, insanlara, hayvanlara, yerleşim bölgelerine, tesislere, genel olarak etkili olduğu çevreye sosyo-ekonomik zarar verir.

– Mevsim normallerinde beklenen miktardan fazla yağış olmasından dolayı dere yataklarının,nehirlerin,çayların taşması,
– Kış mevsiminde yağmış olan karın sıcakların etkisi ile erimesi ve dere yataklarının gelen su kütlesini taşıyamamasısele sebep olan bazı nedenlerdir.

Çığ Nedir?

Çığ, genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerin etkisi ile başlayan bir ilk hareket sonucu (tetiklenen), yamaçtan aşağıya doğru hızla kayması olarak tanımlanır.

Çığ kısaca, kar tabakası veya tabakalarının iç ve dış kuvvetler etkisi ile yamaç eğim yönünde gösterdiği akma hareketidir. Kar tabakalarının birbirlerinden farklı özellikleri olacağından; çığ, bazen diğer bir tabaka üzerinde kayan bir tabaka veya tabakalar ile veya tüm tabakaların zemin üzerinde topluca kaymaları sonucunda oluşur.

Kuraklık Nedir?

Kuraklık, bir havzaya düşen yağış miktarının o havzada gerçekleşen buharlaşma miktarından az olmasıdır. Kuraklığın en önemli etkisi, hayati öneme sahip olan su kıtlığına neden olmasıdır.

Kuraklık bazı yerlerde sürekli yaşanmaktadır. Bu tür bölgelerde yıllık yağış miktarı 200 mm’nin altındadır. Kuzey Afrika’da yer alan Sahra, Güney Afrika’da yer alan Kalahari, Asya kıtasında yer alan Arabistan, Tar, İran ve Orta Asya çölleri, Avustralya’nın orta ve batısı, Güney Amerika’da yer alan Atakama Çölü ile Kuzey Amerika’nın batısında yer alan çöller yeryüzünün sürekli çölleridir. Bir de yarı kurak bölgelerde bazı zamanlarda görülen kuraklık vardır.

Hortum Nedir?

Hortum, kümülüs bulutları ile bağlantılı olarak silindir şeklinde dönerek gezen bir rüzgar türüdür. Bu hortum bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir. Bir denizin ya da gölün üzerinde meydana gelen bir hortum yerden emdiği sular ile bir su hortumu oluşturur.

Fırtına Nedir?

Fırtına, çok şiddetli esen rüzgarın meydana getirdiği hava hareketleridir. Bu rüzgar türü, bazen insanlar için oldukça tehlikeli hale gelebilmektedir.

Fırtınanın oluşmasına sadece rüzgar neden olmayabilir. Bazı meteorolojik olayların da, fırtına oluşumuna katkısı vardır. Bu meteorolojik olaylar ise, kar, dolu ve yağmur gibi olaylardır. Bir rüzgarın esme şiddeti 60 km ve üstüne çıkıyorsa, bu fırtınanın başlangıcı anlamına gelmektedir. Bu hız, fırtınanın şiddetine göre, 120 km ye kadar çıkabilmektedir.

Fırtınanın oluşumu, deniz ve okyanus gibi su kütleleri ile, kara kütleleri arasında farklılık göstermektedir. Deniz ve okyanuslarda fırtınaların başlama sebebi, buralarda esen çok şiddetli rüzgarlardır. Karalarda meydana gelen fırtınalar ise, rüzgarın yanında, gök gürültüsü, yağmur, yıldırım ve şimşek gibi doğa olaylarıyla oluşmaktadır. Gök gürültüsü ve yağmur ile oluşan fırtınalar ise, oldukça tehlikelidir.

Biyolojik Kökenli Doğal Afetler

Doğal koşulların etkisi altında, canlıların sebep olduğu erozyon, orman yangınları, biyolojik istilalar ve salgınların neden olduğu afet
türleridir.

Salgın Hastalık Nedir?

Epidemiyolojide, salgın belli bir insan popülasyonunda, belli bir periyotta, yeni vakalar gibi görülen ancak önceki tecrübelere göre beklenenden fazla etki gösteren hastalıktır.

TYT Coğrafya Konuları Konu Dağılımı için tıklayınız.

AYT Coğrafya Konuları Konu Dağılımı için tıklayınız.